Η ζωή και το έργο του Λέον Τρότσκι- 133 χρόνια από την γέννηση του

Ο Λεβ Νταβίντοβιτς Μπρονστάιν (Λέων Τρότσκι) , 7 Νοεμβρίου 1879 - 21 Αυγούστου 1940 ,  ήταν, μαζί με τον Λένιν, ο ένας από τους δύο μεγαλύτερους Μαρξιστές του 20ου αιώνα.

 Όλη η ζωή του αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στην υπόθεση της εργατικής τάξης και του διεθνούς σοσιαλισμού.

 Και τι ζωή! 

Από την πολύ νεαρή του ηλικία, όταν στη διάρκεια της νύκτας έγραφε παράνομες απεργιακές προκηρύξεις που του στοίχισαν την πρώτη φυλάκιση και την εξορία στη Σιβηρία, έως ότου τελικά δολοφονηθεί από ένα πράκτορα του Στάλιν τον Αύγουστο του 1940, εργάσθηκε ασταμάτητα για το επαναστατικό κίνημα. 

Στην πρώτη επανάσταση του 1905 ήταν πρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης. Καταδικάσθηκε για άλλη μια φορά σε εξορία στη Σιβηρία, δραπέτευσε ξανά και συνέχισε την επαναστατική του δραστηριότητα από την εξορία. 

Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ο Τρότσκι υιοθέτησε μια συνεπή διεθνιστική θέση.

 Ήταν ο συγγραφέας του μανιφέστου του Τσίμερβαλντ με το οποίο... επιχειρήθηκε να ενωθούν όλοι οι επαναστάτες που αντιτίθονταν στον πόλεμο.

 Το 1917 έπαιξε ηγετικό ρόλο ως υπεύθυνος οργάνωσης της εξέγερσης στην Πετρούπολη.

Alan Woods

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση ο Τρότσκι ήταν ο πρώτος Κομισάριος των Εξωτερικών Υποθέσεων και  υπεύθυνος των διαπραγματεύσεων με τους Γερμανούς στο Μπρεστ Λιτόβσκ. Κατά τη διάρκεια του αιματηρού Εμφυλίου πολέμου, όταν στη Σοβιετική Ρωσία είχαν εισβάλει 21 ιμπεριαλιστικοί στρατοί και όταν η επιβίωση της επανάστασης ήταν σε μια λεπτή ισορροπία, ο Τρότσκι οργάνωσε τον Κόκκινο στρατό και ηγήθηκε προσωπικά του αγώνα ενάντια στον αντεπαναστατικό στρατό των Λευκών, ταξιδεύοντας χιλιάδες χιλιομέτρων με το περίφημο θωρακισμένο τραίνο. Ο Τρότσκι παρέμεινε Επίτροπος Πολέμου μέχρι το 1925.

 

«Δείξτε μου κάποιον άλλον», είπε ο Λένιν κτυπώντας το χέρι του στο τραπέζι, «ικανό να οργανώσει σε ένα χρόνο ένα σχεδόν υποδειγματικό στρατό και επιπρόσθετα να κερδίσει το σεβασμό των στρατιωτικών ειδικών.» Αυτές οι γραμμές που αναφέρθηκαν από το Γκόρκι στα απομνημονεύματά του δείχνουν ακριβέστατα τη στάση του Λένιν απέναντι στον Τρότσκι εκείνη την περίοδο.

 

Ο ρόλος του Τρότσκι στην εδραίωση του πρώτου εργατικού κράτους στον κόσμο δεν περιορίσθηκε στον Κόκκινο στρατό. Έπαιξε επίσης ηγετικό ρόλο μαζί με το Λένιν στο κτίσιμο της Τρίτης Διεθνούς, όπου στα τέσσερα πρώτα συνέδριά της ο Τρότσκι έγραψε τις Διακηρύξεις  και πολλές από τις πιο σημαντικές θέσεις, αλλά και στην περίοδο της οικονομικής ανασυγκρότησης, στην οποία ο Τρότσκι αναδιοργάνωσε τον αποσυνθεμένο σιδηροδρομικό σύστημα της ΕΣΣΔ. Επιπρόσθετα ο Τρότσκι, πάντοτε παραγωγικός συγγραφέας, βρήκε χρόνο για να γράψει οξυδερκείς μελέτες, όχι μόνο σε πολιτικά ζητήματα αλλά για την τέχνη και την λογοτεχνία («Λογοτεχνία και Επανάσταση») και ακόμα για τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι στην καθημερινή ζωή στη μεταβατική περίοδο («Προβλήματα της Καθημερινής Ζωής»).

 

Μετά το θάνατο του Λένιν το 1924, ο Τρότσκι καθοδήγησε τον αγώνα ενάντια στον γραφειοκρατικό εκφυλισμό του Σοβιετικού κράτους, έναν αγώνα που ο Λένιν είχε ήδη αρχίσει από το κρεβάτι του θανάτου. Κατά τη διάρκεια του αγώνα αυτού ο Τρότσκι ήταν ο πρώτος που υποστήριξε την ιδέα των πεντάχρονων πλάνων, στα οποία αντιτάχθηκαν σφοδρά ο Στάλιν και οι οπαδοί του. Μετά από αυτό, ο Τρότσκι μόνος του συνέχισε να υπερασπίζεται τις επαναστατικές, δημοκρατικές και διεθνιστικές ιδέες της Επανάστασης του Οκτώβρη. Μόνο αυτός πρόσφερε μία επιστημονική μαρξιστική ανάλυση του γραφειοκρατικού εκφυλισμού της Ρώσικης Επανάστασης σε έργα του όπως «Η Προδομένη Επανάσταση», «Στην Υπεράσπιση του Μαρξισμού» και «Στάλιν». Τα γραπτά του της περιόδου 1930-40 μας εφοδιάζουν με έναν αυθεντικό θησαυρό μαρξιστικής θεωρίας, που ασχολείται όχι μόνο με τα άμεσα προβλήματα του διεθνούς εργατικού κινήματος (την Κινέζικη επανάσταση, την άνοδο του Χίτλερ στη Γερμανία, τον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμος), αλλά με όλες τις πλευρές των καλλιτεχνικών, φιλοσοφικών και πολιτιστικών ζητημάτων.

 

Αυτό είναι κάτι παραπάνω από αρκετό όχι για μια, αλλά για πολλές ζωές! Και όμως, εάν κάποιος επρόκειτο να εξετάσει τη ζωή του Τρότσκι αντικειμενικά, θα ήταν αναγκασμένος να συμφωνήσει με την εκτίμηση την οποία ο ίδιος έκανε για αυτήν. Με άλλα λόγια, παρά τα μεγάλα επιτεύγματα της προεπαναστατικής και μετεπαναστατικής περιόδου της ζωής του Τρότσκι, η πιο σημαντική φάση της ζωής του ήταν τα τελευταία δέκα του χρόνια. Μπορούμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι τότε ο Τρότσκι εκπλήρωσε ένα καθήκον που κανένας άλλος δεν θα μπορούσε να εκπληρώσει, δηλαδή τον αγώνα για να υπερασπίσει τις ιδέες του Μπολσεβικισμού και τις αυθεντικές  παραδόσεις της Επανάστασης του Οκτώβρη, από τα νύχια της σταλινικής αντεπανάστασης.

 

Εδώ ήταν η πιο μεγάλη και πιο αναγκαία συμβολή του Τρότσκι στο Μαρξισμό και στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα. Είναι ένα επίτευγμα πάνω στο οποίο κτίζουμε σήμερα. Το παρόν κείμενο δεν προσπαθεί να αποτελέσει μια εξαντλητική αποτίμηση της ζωής του Τρότσκι και του έργου του. Γι’ αυτό το σκοπό δε θα χρειαζόταν ένα κείμενο, αλλά στην κυριολεξία αρκετοί τόμοι. Όμως εάν αυτή η πολύ ανεπαρκής περιγραφή βοηθήσει για να ενθαρρυνθεί η νέα γενιά να διαβάσει τα γραπτά του Τρότσκι, τότε ο σκοπός μας θα έχει επιτευχθεί.

 

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ

 

Στις 26 Αυγούστου 1879, μόλις λίγους μήνες πριν από τη γέννηση του Τρότσκι, μία μικρή ομάδα επαναστατών, μέλη της παράνομης τρομοκρατικής ομάδας «Narodnaya Volya» («Λαϊκή θέληση»), ανακοίνωσε τη θανατική καταδίκη για τον τσάρο Αλέξανδρο το Β'. Έτσι άρχισε η περίοδος των ηρωικών πράξεων μιας χούφτας νεολαίων ενάντια σε όλο τον Τσαρικό κρατικό μηχανισμό, που επρόκειτο να αποκορυφωθεί στις 1 Μάρτη 1881 με τη δολοφονία του ίδιου του Τσάρου. Αυτοί οι φοιτητές και νεολαίοι διανοούμενοι μισούσαν την τυραννία και ήταν προετοιμασμένοι να δώσουν τις ζωές τους για την χειραφέτηση της εργατικής τάξης. Όμως πίστευαν ότι το μόνο που χρειαζόταν για να "προκληθούν" μαζικές κινητοποιήσεις ήταν η "προπαγάνδα του τετελεσμένου γεγονότος." Στην πραγματικότητα προσπάθησαν να υποκαταστήσουν με τις βόμβες και τα όπλα το συνειδητό κίνημα της εργατικής τάξης.

 

1897: Ο ΤΡΟΤΣΚΙ ΜΕ ΦΙΛΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ

 

ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΣΟΚΟΛΟΦΣΚΑΓΙΑ

 

Οι Ρώσοι τρομοκράτες κατάφεραν πράγματι να δολοφονήσουν τον Τσάρο. Παρά το γεγονός αυτό όμως, όλες οι προσπάθειες τους δεν οδήγησαν πουθενά. Μακριά από την ενδυνάμωση του μαζικού κινήματος οι πράξεις των τρομοκρατών είχαν το αντίθετο αποτέλεσμα, της ενδυνάμωσης του κατασταλτικού μηχανισμού του κράτους, της απομόνωσης και της αποθάρρυνσης των επαναστατικών στελεχών και στο τέλος, οδήγησαν στην πλήρη διάλυση της οργάνωσης της «NarodnayaVolya».

 

Το λάθος τους βρισκόταν στην έλλειψη κατανόησης των θεμελιωδών διαδικασιών της Ρώσικης επανάστασης. Με την έλλειψη ενός ισχυρού προλεταριάτου, έψαχναν για άλλο κοινωνικό στρώμα πάνω στο οποίο να στηριχθούν για τη σοσιαλιστική επανάσταση. Φαντάστηκαν ότι το είχαν βρει αυτό στην αγροτιά. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς εξήγησαν ότι η μόνη τάξη που μπορεί να φέρει σε πέρας τη σοσιαλιστική αλλαγή της κοινωνίας είναι το προλεταριάτο. Σε μία καθυστερημένη, μισοφεουδαρχική κοινωνία σαν την τσαρική Ρωσία, η αγροτιά θα παίξει ένα σημαντικό ρόλο ως βοηθητική στην εργατική τάξη, αλλά δεν μπορεί να την υποκαταστήσει.

 

Η πλειοψηφία της νεολαίας στη Ρωσία τη δεκαετία του 1880 δεν ελκύονταν από τις ιδέες του Μαρξισμού. Δεν είχαν χρόνο για "θεωρία". Απαιτούσαν δράση. Χωρίς καμία κατανόηση της ανάγκης να πάρουν με το μέρος τους την εργατική τάξη με «όπλο» την υπομονετική εξήγηση, πήραν κυριολεκτικά τα όπλα για να καταστρέψουν τον τσαρισμό υποκαθιστώντας τον μαζικό με τον ατομικό αγώνα.

 

Ο μεγαλύτερος αδελφός του Λένιν ήταν τρομοκράτης. Ο Τρότσκι άρχισε την πολιτική του ζωή σε ένα λαϊκίστικο γκρουπ και πιθανά και ο Λένιν επίσης να μπλέχτηκε με τον ίδιο τρόπο. Όμως ο λαϊκισμός ήταν ήδη σε πορεία παρακμής. Μέχρι τη δεκαετία του 1890 αυτό που ήταν μια ατμόσφαιρα διαποτισμένη με ηρωισμό είχε μετατραπεί σε καταπίεση, δυσαρέσκεια και απαισιοδοξία ανάμεσα στους κύκλους των διανοουμένων.

 

Εν τω μεταξύ, το εργατικό κίνημα είχε μπει στο προσκήνιο της ιστορίας με το εντυπωσιακό απεργιακό κύμα της δεκαετίας του 1890. Μέσα σε λίγα χρόνια, η υπεροχή των μαρξιστών "θεωρητικών" συγκρινόμενη με τους "πρακτικούς" ατομικούς τρομοκράτες είχε αποδειχθεί από την ίδια την εμπειρία, με τη θεαματική ανάπτυξη της επιρροής του Μαρξισμού στην εργατική τάξη.

 

Ξεκινώντας αρχικά με μικρούς μαρξιστικούς κύκλους και ομάδες συζήτησης, το νέο κίνημα γινόταν όλο και πιο δημοφιλές στους εργάτες. Ανάμεσα στους νεαρούς ακτιβιστές της νέας γενιάς των επαναστατών ήταν ο νεαρός Λεβ Νταβίντοβιτς Μπρονστάιν, ο οποίος άρχισε την επαναστατική του διαδρομή το Μάρτη του 1897 στο Νικολάγιεβ, όπου οργάνωσε την πρώτη παράνομη εργατική οργάνωση, την Εργατική Ένωση της Νότιας Ρωσίας.

 

Ο Λεβ Νταβίντοβιτς συνελήφθη για πρώτη φορά όταν ήταν μόνο 19 ετών και έμεινε δυόμισι χρόνια στη φυλακή, μετά από την οποία εξορίστηκε στη Σιβηρία. Όμως απέδρασε σύντομα και χρησιμοποιώντας ένα πλαστό διαβατήριο κατάφερε να βγει έξω από τη Ρωσία και να ενωθεί με το Λένιν στο Λονδίνο.

 

Σε μία από αυτές τις ειρωνείες που η ιστορία είναι τόσο πλούσια, το όνομα που αναγράφονταν στο πλαστό διαβατήριο ήταν Τρότσκι, από το όνομα ενός από τους φύλακες που ο Τρότσκι είχε διαλέξει τυχαία και επρόκειτο μ΄ αυτό αργότερα να αποκτήσει παγκόσμια φήμη…

 

1900 : Ο ΤΡΟΤΣΚΙ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΤΟΥ ΕΞΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΣΙΒΗΡΙΑ

 

 Ο ΤΡΟΤΣΚΙ ΚΑΙ Η «ΙΣΚΡΑ»

 

 Το νεαρό Σοσιαλδημοκρατικό Κίνημα ήταν ακόμα διασκορπισμένο και σχεδόν χωρίς καμία οργάνωση. Το καθήκον της οργάνωσης και της ενοποίησης των πολυάριθμων τοπικών Σοσιαλδημοκρατικών ομάδων μέσα στη Ρωσία το ανέλαβαν ο Λένιν μαζί με την εξόριστη ομάδα του Πλεχάνωφ «Εργατική Χειραφέτηση». Με την υποστήριξη του Πλεχάνωφ ο Λένιν ίδρυσε μια νέα εφημερίδα, την «Ίσκρα», που έπαιξε το βασικό ρόλο στην οργάνωση και ενοποίηση της γνήσιας μαρξιστικής τάσης.

 

Όλη η δουλειά της δημιουργίας και της διανομής της εφημερίδας και της διατήρησης μιας ογκώδους αλληλογραφίας με τη Ρωσία ήλθε σε πέρας από το Λένιν και την ακούραστη σύντροφό του Κρούπτσκαγια. Παρόλα τα εμπόδια κατάφερναν να περνούν την «Ίσκρα» λαθραία μέσα στη Ρωσία, όπου είχε ένα εντυπωσιακό αντίκτυπο. Πολύ σύντομα οι πραγματικοί Μαρξιστές ενώθηκαν γύρω από την «Ίσκρα», όπου μέχρι το 1903 είχε ήδη γίνει η πλειοψηφούσα τάση στη Ρώσικη Σοσιαλδημοκρατία.

 

 Το 1902 ο Τρότσκι έφθασε στο σπίτι του Λένιν στο Λονδίνο και εντάχθηκε στο επιτελείο της «Ίσκρα», δουλεύοντας μαζί με το Λένιν. Αν και ο νεαρός επαναστάτης που είχε μόλις φθάσει από τη Ρωσία δεν το ήξερε, οι σχέσεις στη Συντακτική Επιτροπή ήταν ήδη τεταμένες. Υπήρχαν συνεχείς συγκρούσεις ανάμεσα στο Λένιν και τον Πλεχάνωφ πάνω σε μια σειρά πολιτικών και οργανωτικών  ζητημάτων. Η αλήθεια ήταν ότι οι παλιοί ακτιβιστές της ομάδας «Εργατική Χειραφέτηση» είχαν επηρεασθεί πολύ σοβαρά από την μακρά περίοδο της εξορίας, όταν η δουλειά τους είχε περιορισθεί στην προπαγάνδα, στο περιθώριο του Ρώσικου εργατικού κινήματος.

 

Ήταν μια μικρή ομάδα διανοουμένων οι οποίοι αναμφίβολα ήταν ειλικρινείς στις επαναστατικές τους προθέσεις αλλά που «κουβαλούσαν» όλες τις συνήθειες της εξορίας και των μικρών κύκλων των διανοουμένων. Πολλές φορές οι μέθοδοι της δουλειάς τους ταίριαζαν περισσότερο σε μία συζητητική ομάδα ή ένα κύκλο προσωπικών φίλων, παρά σε μεθόδους ενός επαναστατικού κόμματος που ο σκοπός του είναι η κατάληψη της εξουσίας.

 

Ο Λένιν, που έκανε πρακτικά το πιο σημαντικό μέρος αυτής της δουλειάς με τη βοήθεια της Κρούπτσκαγια, αγωνίστηκε ενάντια σε αυτές τις τάσεις, αλλά με πολύ λίγα αποτελέσματα. Είχε εναποθέσει όλες του τις ελπίδες στη σύγκληση ενός συνεδρίου του Κόμματος, στο οποίο η εργαζόμενη βάση θα «έβαζε τάξη στο σπίτι της». Εναπόθεσε πολλές ελπίδες στον Τρότσκι του οποίου η συγγραφική ικανότητα του είχε αποφέρει το παρατσούκλι «Pero» (Πένα). Στην αρχική έκδοση των «Αναμνήσεών» της από το Λένιν, η Κρούπτσκαγια υπογραμμίζει την πολύ καλή γνώμη που ο Λένιν είχε για τον «νεαρό αετό».

 

Ο Λένιν έψαχνε απελπισμένα για ένα νεαρό ικανό σύντροφο από τη Ρωσία για να τον διορίσει στην Συντακτική Επιτροπή και να άρει το αδιέξοδο με τα παλιότερα μέλη. Η εμφάνιση του Τρότσκι, που είχε αποδράσει πρόσφατα από τη Σιβηρία, έτυχε απόλυτης αποδοχής από τον Λένιν για να κάνει αυτή την αλλαγή.

 

Ο Τρότσκι, που ήταν τότε μόλις 22 ετών, είχε ήδη αποκτήσει όνομα ως μαρξιστής συγγραφέας. Στις αρχικές εκδόσεις των «Αναμνήσεών» της από το Λένιν, η Κρούπτσκαγια δίνει μία ειλικρινή περιγραφή της ενθουσιώδους στάσης του Λένιν απέναντι στον Τρότσκι. Αφού αυτές οι γραμμές έχουν κοπεί από όλες τις μεταγενέστερες εκδόσεις, τις παραθέτουμε εδώ ολόκληρες:

 

«Τόσο οι εγκάρδιες συστάσεις του «νεαρού αετού» όσο και η πρώτη συζήτηση έκαναν τον Βλαντιμίρ Ίλιτς να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στο νεοφερμένο. Συζήτησε μαζί του για αρκετές ώρες κάνοντας μακρινούς περιπάτους.

 

Ο Βλαδιμίρ Ίλιτς του ζήτησε τη γνώμη του για την ομάδα που εκφραζόταν από την εφημερίδα «Yazhny Rabochii» (O Νοτιότερος Εργάτης), που υιοθέτησε μία αμφιταλαντευόμενη θέση ανάμεσα στην «Ίσκρα» και τους αντιπάλους της. Ήταν πολύ ευχαριστημένος από τον ξεκάθαρο τρόπο με τον οποίο ο Τρότσκι διατύπωσε τη θέση. Του άρεσε ο τρόπος που ο Τρότσκι ήταν ικανός να αντιληφθεί άμεσα την ουσία των διαφορών και να διακρίνει ανάμεσα από τις στοίβες των «καλοπροαίρετων διακηρύξεων» την επιθυμία τους, κάτω από το πρόσωπο μιας λαϊκής εφημερίδας, να διατηρήσουν την αυτονομία της μικρής τους ομάδας.

 

Εν τω μεταξύ, ήλθε από τη Ρωσία μια επίμονη έκκληση να σταλεί ο Τρότσκι πίσω. Ο Βλαντιμίρ Ίλιτς τον ήθελε να μείνει στο εξωτερικό και να βοηθήσει στη δουλειά της «Ίσκρα».

 

Ο Πλεχάνωφ αμέσως είδε τον Τρότσκι με καχυποψία. Τον είδε ως ένα υποστηρικτή του νεαρότερου τμήματος της Συντακτικής Επιτροπής της «Ίσκρα» (Λένιν, Μάρτωφ, Ποτρέσωφ) και ένα μαθητή του Λένιν. Όταν ο Βλαντιμίρ Ίλιτς έστειλε στον Πλεχάνωφ ένα άρθρο του Τρότσκι, αυτός του απάντησε: «Δεν μου αρέσει το γράψιμο της «Πένας» σου». «Το στυλ είναι απλά θέμα εξάσκησης», απάντησε ο Βλαντιμίρ Ίλιτς, «αλλά ο άνθρωπος μαθαίνει εύκολα και θα γίνει πολύ χρήσιμος».»

 

Το Μάρτη του 1903, ο Λένιν ζήτησε τυπικά την αποδοχή του Τρότσκι ως έβδομο μέλος της Συντακτικής Επιτροπής. Σ’ ένα γράμμα προς τον Πλεχάνωφ έγραψε: «Προτείνω σε όλα τα μέλη της Συντακτικής Επιτροπής την πρόταση για διορισμό της «Πένας» ως πλήρες μέλος της Επιτροπής. (Πιστεύω ότι για το διορισμό είναι αναγκαία όχι μια πλειοψηφούσα αλλά μια ομόφωνη απόφαση). Είμαστε σε μεγάλη ανάγκη για ένα έβδομο μέλους γιατί θα απλοποιήσει την ψηφοφορία (οι έξι δεν βγάζουν πλειοψηφία) και θα ενδυναμώσει την Επιτροπή. Η «Πένα» γράφει σε κάθε τεύχος για αρκετούς μήνες τώρα. Γενικότερα εργάζεται για την «Ίσκρα» πολύ ενεργητικά, δίνοντας διαλέξεις (και με μεγάλη επιτυχία). Για το τμήμα των τοπικών άρθρων και θεμάτων μας θα είναι όχι μόνο πολύ χρήσιμος αλλά απαραίτητος. Είναι αναντίρρητα ένας άνθρωπος με ικανότητα πάνω από το μέσο όρο, πειθώ, ενεργητικότητα και ελπιδοφόρος. Και μπορεί να κάνει μια καλή δουλειά στον τομέα της μετάφρασης και της λαϊκής λογοτεχνίας. Πρέπει να τραβήξουμε τη συμμετοχή νέων δυνάμεων: αυτό θα τους ενθαρρύνει και θα τους παρακινήσει να θεωρήσουν τους εαυτούς τους ως επαγγελματίες αρθρογράφους. Και το γεγονός ότι έχουμε πολύ λίγους τέτοιους είναι ξεκάθαρο : α) στη δυσκολία της εύρεσης μεταφραστών, β) στην έλλειψη άρθρων που ανασκοπούν την εσωτερική κατάσταση και γ) στην έλλειψη της λαϊκής λογοτεχνίας. Είναι στον τομέα της λαϊκής λογοτεχνίας που η «Πένα» θέλει να δοκιμάσει το χέρι του. Πιθανά αντεπιχειρήματα: α)η ηλικία του β) η σύντομη (ίσως) επιστροφή του στη Ρωσία, γ) γράψιμο πολύ «φιγουρατζίδικο», κ.λ.π. Προσθέτω : α) η «Πένα» προτείνεται όχι για ένα ανεξάρτητο πόστο, αλλά για την Επιτροπή. Μέσα σε αυτήν θα αποκτήσει εμπειρία. Έχει αναμφίβολα την αίσθηση ενός ανθρώπου του κόμματος, της τάσης μας. Όσο για τη γνώση και την εμπειρία, αυτά μπορούν να αποκτηθούν. Το ότι δουλεύει σκληρά είναι επίσης αναμφισβήτητο. Είναι αναγκαίο να τον διορίσουμε έτσι ώστε να τον τραβήξουμε και να τον ενθαρρύνουμε…»

 

Όμως ο Πλεχάνωφ, διαβλέποντας ότι ο Τρότσκι θα υποστήριζε τον Λένιν βάζοντάς τον σε μειοψηφούσα θέση, προέβαλε σθεναρό βέτο στην πρόταση.

 

«Μετά από αυτό,» προσθέτει η Κρούπτσκαγια, «ο Τρότσκι πήγε στο Παρίσι, όπου άρχισε να προοδεύει με αξιοθαύμαστη επιτυχία.»

 

Αυτές οι γραμμές από την ισόβια σύντροφο του Λένιν είναι όλες πολύ ενδιαφέρουσες γιατί έχουν γραφεί το 1930, όταν ο Τρότσκι είχε διαγραφεί από το Κόμμα, ζούσε στην εξορία στην Τουρκία και κάτω από ολοκληρωτική απαγόρευση μέσα στη Σοβιετική Ένωση. Μόνο το γεγονός ότι η Κρούπτσκαγια ήταν η χήρα του Λένιν την έσωσε από την οργή του Στάλιν, τουλάχιστον για ένα διάστημα. Αργότερα εξαναγκάσθηκε, κάτω από την αφόρητη πίεση, να σκύψει το κεφάλι της και να αποδεχθεί, παθητικά, τη διαστρέβλωση της ιστορίας, αν και μέχρι το τέλος αρνήθηκε  με σταθερότητα να ενταχθεί στην χορωδία των υμνητών του Στάλιν, ο οποίος στις σελίδες της βιογραφίας της έχει ένα πολύ μικρό ρόλο, κάτι που αντανακλά την πραγματική κατάσταση. Δυστυχώς, αυτή η αρχική συνεργασία ανάμεσα στο Λένιν και τον Τρότσκι, αντιμετώπισε ένα απροσδόκητο εμπόδιο από τη διάσπαση στο Β’ Συνέδριο του Ρώσικου Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος.

 

Ο ΤΡΟΤΣΚΙ ΤΟ 1902

 

ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ

 

Έχουν γραφεί πολλές ανοησίες για το περίφημο Β’ Συνέδριο του Ρώσικου Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (RSDLP) το 1903, χωρίς καμία από αυτές να εξηγεί τους πραγματικούς λόγους της διάσπασης.

 

Κάθε επαναστατικό κόμμα έχει να περάσει μέσα από ένα μεγάλο στάδιο προπαγανδιστικής δουλειάς και κτισίματος στελεχών. Αυτή η περίοδος, φέρνει αναπόφευκτα μια σειρά μεθόδων που, σε μια χρονική περίοδο, μπορεί γίνουν εμπόδιο στη μετατροπή σ’ ένα μαζικό κόμμα. Εάν το κόμμα αποδειχθεί ανίκανο να αλλάξει αυτές τις μεθόδους, όταν αλλάξει η αντικειμενική κατάσταση, τότε γίνεται μια συντηρητική σέχτα.

 

Στο Β’ Συνέδριο η μάχη ανάμεσα στις δύο πτέρυγες της «Ίσκρα» έπιασε τους πάντες εξ’ απήνης, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που ήσαν άμεσα εμπλεκόμενοι. Ξέσπασε λόγω της σύγκρουσης ανάμεσα στη θέση του Λένιν για τη συγκρότηση ενός επαναστατικού κόμματος με μεγάλο βαθμό πειθαρχίας και δραστηριότητας και σε αυτή των μελών της ομάδας «Εργατική Χειραφέτηση», οι οποίοι ένιωθαν άνετα στη ρουτίνα τους και δεν έβλεπαν την ανάγκη για καμιά αλλαγή. Αυτοί υποβάθμιζαν τη θέση του Λένιν σε προϊόν της προσωπικότητάς του και της επιθυμίας του τάχα, να είναι στο επίκεντρο της προσοχής, καθώς και σε δήθεν βοναπαρτιστικές και υπεραριστερές τάσεις που υποτίθεται ότι τον διέκριναν.

 

Γενικά μιλώντας, είναι ιστορικός νόμος ότι οι μικροαστικές τάσεις είναι οργανικά ανίκανες να ξεχωρίζουν τα πολιτικά, από τα προσωπικά ζητήματα. Έτσι, όταν ο Λένιν για εντελώς δικαιολογημένους λόγους πρότεινε την αποπομπή των Άξελροντ, Ζασούλιτς και Ποτρέσωφ από τη Συντακτική Επιτροπή της «Ίσκρα», αυτοί το πήραν ως προσωπική προσβολή και δημιούργησαν σκάνδαλο. Δυστυχώς, τα «παλιά» στελέχη κατάφεραν να εντυπωσιάσουν τον Τρότσκι, ο οποίος, όντας νεαρός και «εύκαμπτος», δεν κατάλαβε την κατάσταση και αποδέχθηκε την αξία των κατηγοριών που έκαναν οι Άξελροντ, Ζασούλιτς και οι άλλοι.

 

Η αποκαλούμενη «μαλακή» τάση που αντιπροσωπεύονταν από το Μαρτώφ, βγήκε ως μειοψηφία και μετά το Συνέδριο αρνήθηκε να ακολουθήσει τις αποφάσεις του ή να λάβει μέρος στην Κεντρική Επιτροπή ή στη Συντακτική Επιτροπή. Όλες οι προσπάθειες του Λένιν να βρεθεί μία συμβιβαστική λύση μετά το Συνέδριο απότυχαν εξαιτίας της άρνησης της μειοψηφίας.

 

Ο Πλεχάνωφ, που στο Συνέδριο είχε υποστηρίξει το Λένιν, αποδείχθηκε ανίκανος να αντισταθεί στις πιέσεις των παλιών του συντρόφων και φίλων. Στο τέλος, αρχές του 1904, ο Λένιν κατέληξε ότι έπρεπε να οργανώσει «επιτροπές πλειοψηφίας» (Μπολσεβίκοι) για να διασώσει κάτι από τα συντρίμμια του Συνεδρίου. Η διάσπαση του κόμματος είχε γίνει ένα τετελεσμένο γεγονός.

 

Αρχικά ο Τρότσκι είχε υποστηρίξει τη μειοψηφία ενάντια στο Λένιν. Αυτό είχε οδηγήσει στο λανθασμένο συμπέρασμα ότι ο Τρότσκι ήταν ένας «Μενσεβίκος». Όμως, στο Β’ Συνέδριο, ο Μπολσεβικισμός και ο Μενσεβικισμός δεν είχαν εμφανισθεί ως ξεκάθαρα καθορισμένες πολιτικές τάσεις. Μόνο ένα χρόνο αργότερα, το 1904, άρχισαν να εμφανίζονται οι βαθιές πολιτικές διαφορές ανάμεσα στις δύο τάσεις, και δεν είχαν σε τίποτα να κάνουν με το ζήτημα του «συγκεντρωτισμού» ή του «μη συγκεντρωτισμού».

Οι διαφορές αυτές ήταν για βασικά ζητήματα-διλήμματα που αντιμετώπιζε η επανάσταση όπως «συνεργασία με τους φιλελεύθερους αστούς ή ταξική ανεξαρτησία». Αμέσως μόλις εμφανίσθηκαν οι αληθινές πολιτικές διαφορές, ο Τρότσκι «έσπασε» με τους Μενσεβίκους και παρέμεινε τυπικά ανεξάρτητος και από τις δύο φράξιες μέχρι το 1917.

 

 Ο ΤΡΟΤΣΚΙ ΤΟ 1905

 

Την παραμονή του Ρωσο-Ιαπωνικού πολέμου, ολόκληρη η Ρωσία βρισκόταν σ’ ένα προεπαναστατικό αναβρασμό. Το απεργιακό κύμα ακολουθήθηκε από τις σπουδαστικές διαδηλώσεις. Ο αναβρασμός επηρέασε τους φιλελεύθερους αστούς που ξεκίνησαν μια εκστρατεία κινητοποιήσεων, βασισμένων στα «Zemstvos», τις τοπικές επιτροπές στην ύπαιθρο που τους χρησίμευσαν ως πλατφόρμα.

 

 Το ζήτημα που προέκυψε τότε ήταν το ποια θα πρέπει να είναι η θέση των Μαρξιστών στην εκστρατεία των Φιλελεύθερων. Οι Μενσεβίκοι ήταν υπέρ της ολοκληρωτικής υποστήριξης των Φιλελεύθερων. Οι Μπολσεβίκοι αντιτάχθηκαν ριζικά σε κάθε είδους υποστήριξης στους Φιλελεύθερους και βγήκαν στο δημόσιο προσκήνιο με ισχυρή κριτική απέναντί τους.

 

Ο Τρότσκι είχε την ίδια θέση με τους Μπολσεβίκους και αυτή η θέση ήταν που τον οδήγησε να «σπάσει» με τους Μενσεβίκους. Από αυτή τη στιγμή, μέχρι το 1917, ο Τρότσκι παρέμεινε οργανωτικά διαχωρισμένος και από τις δύο τάσεις, αν και σε όλα τα πολιτικά ζητήματα ήταν πάντα πιο κοντά με τους Μπολσεβίκους παρά με τους Μενσεβίκους.

 

Η επαναστατική κατάσταση ωρίμαζε γρήγορα. Οι στρατιωτικές ήττες του τσαρικού στρατού προστέθηκαν στην αυξανόμενη δυσαρέσκεια που τελικά ξέσπασε στη διαδήλωση της 9ης Ιανουαρίου του 1905 στην Πετρούπολη, η οποία και καταστάληκε βιαίως. Αυτό το σημείο ήταν η αφετηρία τη επανάστασης του 1905, στην οποία ο Τρότσκι έπαιξε ένα πρωταγωνιστικό ρόλο.

 

Ο Ανατόλ Λουνατσάρκσι, ο οποίος εκείνη την εποχή ήταν ένας από τους πιο στενούς συνεργάτες του Λένιν, γράφει στις αναμνήσεις του: «Πρέπει να πω ότι απ’ όλους τους Σοσιαλδημοκράτες ηγέτες του 1905-6 ο Τρότσκι έδειξε χωρίς αμφιβολία, παρά την ηλικία του, να είναι ο καλύτερα προετοιμασμένος. Έφερε λιγότερο απ’ όλους τους άλλους τη στάμπα ενός συγκεκριμένου είδους «εμιγκρέδικης» στενότητας της σκέψης. Κατάλαβε καλύτερα απ’ όλους τι σήμαινε να καθοδηγείς τον πολιτικό αγώνα σε πλατιά εθνική κλίμακα. Βγήκε από την επανάσταση έχοντας αποκτήσει τεράστια δημοτικότητα, ενώ ούτε ο Λένιν ούτε ο Μάρτωφ είχαν κερδίσει τίποτε ουσιαστικό. Ο Πλεχάνωφ έχασε πολύ από το κύρος του  γιατί επέδειξε ημι-φιλελεύθερες τάσεις. Ο Τρότσκι ήταν αυτό που βρέθηκε τότε στην πρώτη γραμμή.» (Αν.Λουνατσάρσκι, «Επαναστατικές Φιγούρες», σελ 61).

 

Δεν είναι θέμα του παρόντος κειμένου το να αναλύσουμε λεπτομερειακά την επανάσταση του 1905. Ένα από τα καλύτερα βιβλία πάνω σε αυτό το θέμα είναι το βιβλίο του Τρότσκι για το 1905, μία κλασική μαρξιστική εργασία, η αξία της οποίας αυξάνεται από το γεγονός ότι γράφτηκε από έναν από τους πιο διακεκριμένους ηγέτες της επανάστασης.

 

1905 : Ο ΤΡΟΤΣΚΙ ΣΤΟ ΚΕΛΙ ΤΟΥ

 

Σε ηλικία μόλις 26 ετών ο Τρότσκι ήταν ο πρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης, το πιο σπουδαίο από τα όργανα τα οποία ο Λένιν τα περιέγραψε ως «εμβρυώδη όργανα της επαναστατικής εξουσίας». Τα πιο πολλά από τα μανιφέστα και τις αποφάσεις του Σοβιέτ ήταν δουλειά του Τρότσκι, ο οποίος έκδωσε επίσης και την εφημερίδα του, την «Ισβέστια». Σε πολλές περιπτώσεις μίλησε για τους Μπολσεβίκους και τους Μενσεβίκους όσο και για το Σοβιέτ ως σύνολο.

 

Οι Μπολσεβίκοι στην Πετρούπολη είχαν αποτύχει να εκτιμήσουν τη σπουδαιότητα του Σοβιέτ και είχαν αδύναμη αντιπροσώπευση σε αυτό. Ο Λένιν, από την εξορία στη Σουηδία, έγραψε στο Μπολσεβίκικο περιοδικό «Nοvaya Zhizn» (Νέα Ζωή), παρακινώντας τους Μπολσεβίκους να δείξουν περισσότερη προσοχή στο Σοβιέτ, αλλά το γράμμα του δε δημοσιεύθηκε και ήρθε δτο φως τριάντα τέσσερα χρόνια αργότερα.

 

Αυτή η κατάσταση επρόκειτο να επαναληφθεί σε κάθε κρίσιμη στιγμή στην ιστορία της Ρώσικης επανάστασης, δηλαδή η σύγχυση και ο δισταγμός των ηγετών του Μπολσεβίκικου Κόμματος μέσα στη Ρωσία, όταν έρχονταν αντιμέτωποι με την ανάγκη μιας τολμηρής πρωτοβουλίας, χωρίς το καθοδηγητικό χέρι του Λένιν.

 

Το 1905 ο Τρότσκι ανέλαβε τη διεύθυνση του περιοδικού «Gazeta» και το μετέτρεψε στην καθημερινή επαναστατική εφημερίδα «Nachalo» («Ξεκίνημα»), που είχε μαζική κυκλοφορία, χρησιμοποιώντας το με στόχο να κάνει κατανοητές τις απόψεις του για την επανάσταση, οι οποίες ήταν κοντά με εκείνες των Μπολσεβίκων και σε πλήρη αντίθεση με το μενσεβικισμό.

 

Ήταν φυσικό ότι, παρά την οξεία φιλονικία που αναπτύχθηκε στο Β’ Συνέδριο, η δουλειά των Μπολσεβίκων και του Τρότσκι γινόταν από κοινού στην κατεύθυνση της προώθησης της επανάστασης. Έτσι, η «Nachalo» του Τρότσκι και η μπολσεβίκικη «NovayaZhizn», που εκδιδόταν από το Λένιν, εργάσθηκαν αλληλέγγυα, υποστηρίζοντας η μία την άλλη ενάντια στις επιθέσεις της αντίδρασης, χωρίς να εξαπολύουν πολεμικές η μία ενάντια στην άλλη. Μάλιστα το μπολσεβίκικο περιοδικό χαιρέτησε το πρώτο τεύχος του «Nachalo» με τα εξής λόγια:«Το πρώτο τεύχος του «Nachalo» βγήκε. Καλωσορίζουμε ένα νέο σύντροφο στη μάχη. Το πρώτο τεύχος είναι αξιοσημείωτο για την εξαίρετη περιγραφή της απεργίας του Οκτώβρη που γράφηκε από το σύντροφο Τρότσκι.»

 

1906: Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΣΟΒΙΕΤ, Ο ΤΡΟΤΣΚΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΡΑΤΩΝΤΑΣ ΤΙΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ

 

Ο Λουνατσάρσκι θυμάται ότι όταν κάποιος είπε στο Λένιν για την επιτυχία του Τρότσκι στο Σοβιέτ, το πρόσωπό του σκοτείνιασε για μια στιγμή. Μετά είπε: «Λοιπόν, ο σύντροφος Τρότσκι το κέρδισε αυτό με την ακούραστη και εντυπωσιακή του δουλειά.» Στα μετέπειτα χρόνια ο Λένιν έγραψε θετικά περισσότερο από μία φορά για το «Nachalo» του Τρότσκι το 1905.

 

 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΡΚΟΥΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

 

Τα χρόνια της αντίδρασης που ακολούθησαν την ήττα του 1905 ήταν μάλλον η πιο δύσκολη περίοδος στην ιστορία του Ρώσικου εργατικού κινήματος. Οι μάζες ήταν εξουθενωμένες από τον αγώνα. Οι διανοούμενοι είχαν αποθαρρυνθεί. Υπήρξε ένα γενικευμένο αίσθημα αποθάρρυνσης, απαισιοδοξίας ακόμα και απελπισίας. Υπήρξαν μάλιστα και πολλές περιπτώσεις αυτοκτονιών.

 

Σε αυτή τη γενικευμένη αντιδραστική κατάσταση, οι μυστικιστικές και θρησκευτικές ιδέες απλώθηκαν σαν ένα μαύρο σύννεφο πάνω στους κύκλους των διανοουμένων, βρίσκοντας αντανάκλαση μέσα στο εργατικό κίνημα σε μια σειρά προσπαθειών για να αναθεωρηθούν οι φιλοσοφικές ιδέες του Μαρξισμού.

 

Σε αυτά τα δύσκολα χρόνια, ο Λένιν αφιερώθηκε σ’ ένα αδιάλλακτο αγώνα ενάντια στο ρεφορμισμό, για την υπεράσπιση της μαρξιστικής θεωρίας. Όμως ήταν ο Τρότσκι αυτός που προσέφερε την αναγκαία θεωρητική βάση πάνω στην οποία η Ρώσικη επανάσταση μπόρεσε να αναστηθεί από την ήττα του 1905 και να προχωρήσει προς τη νίκη.

 

Η ΔΙΑΡΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

 

Η εμπειρία της επανάστασης του 1905 έβγαλε απότομα στην επιφάνεια τις διαφορές μεταξύ Μπολσεβικισμού και Μενσεβικισμού, δηλαδή τη διαφορά μεταξύ του ρεφορμισμού και της επανάστασης, μεταξύ της ταξικής συνεργασίας και του Μαρξισμού.

 

Η ουσία του προβλήματος ήταν η στάση του επαναστατικού κινήματος απέναντι στα αστικά και τα αποκαλούμενα «φιλελεύθερα» κόμματα. Ήταν πάνω σε αυτό το θέμα που ο Τρότσκι «έσπασε» με τους Μενσεβίκους το 1904. Όπως και ο Λένιν, ο Τρότσκι θεώρησε ανάξια την ταξική συνεργασία του Νταν, του Πλεχάνωφ και των άλλων και τόνισε ότι το προλεταριάτο και η αγροτιά είναι οι μόνες ικανές δυνάμεις να φέρουν την επανάσταση μέχρι το τέλος.

 

Ακόμα και πριν το 1905, κατά τη διάρκεια των συζητήσεων πάνω στο ζήτημα των ταξικών συμμαχιών, ο Τρότσκι είχε αναπτύξει τις γενικές γραμμές της Θεωρίας της Διαρκούς Επανάστασης, μίας από τις πιο σπουδαίες συνεισφορές στη μαρξιστική θεωρία.

 

Σε τι συνίσταται όμως αυτή η θεωρία; Οι Μενσεβίκοι υποστήριζαν ότι η Ρώσικη επανάσταση θα έπρεπε να είναι αστικοδημοκρατικής φύσης και ότι η εργατική τάξη δεν θα πρέπει να έχει τη φιλοδοξία να πάρει την εξουσία, αλλά θα πρέπει να υποστηρίξει τη φιλελεύθερη αστική τάξη. Με αυτό το μηχανιστικό τρόπο σκέψης οι Μενσεβίκοι διακωμώδησαν τις ιδέες του Μαρξ για την εξέλιξη της κοινωνίας.

 

Η μενσεβικική θεωρία των «σταδίων» τοποθετούσε τη σοσιαλιστική επανάσταση στο μακρινό μέλλον. Στο μεσοδιάστημα η εργατική τάξη έπρεπε να συμπεριφερθεί ως παράρτημα της «φιλελεύθερης» αστικής τάξης. Αυτή είναι η ίδια ρεφορμιστική θεωρία που αρκετά χρόνια αργότερα επρόκειτο να οδηγήσει στην ήττα την εργατική τάξη στην Κίνα το 1927, στην Ισπανία το 1936-39, στην Ινδονησία το 1965 και στη Χιλή το 1973.

 

Ήδη από το 1848 ο Μαρξ παρατήρησε ότι το Γερμανικό αστικό - δημοκρατικό κίνημα ήταν ανίκανο να παίξει ένα επαναστατικό ρόλο στον αγώνα ενάντια στη φεουδαρχία, με την οποία προτίμησε να έλθει σε συμφωνία από το φόβο του επαναστατικού κινήματος των εργατών. Ήταν σε αυτό το σημείο που ο ίδιος ο Μαρξ πρώτος προώθησε το σύνθημα της «Διαρκούς Επανάστασης».

 

Ακολουθώντας τα βήματα του Μαρξ, ο οποίος είχε περιγράψει το αστικό «δημοκρατικό κόμμα» ως «πολύ πιο επικίνδυνο για τους εργάτες απ’ ότι οι προηγούμενοι φιλελεύθεροι», ο Λένιν εξήγησε ότι η Ρώσικη αστική τάξη, μακριά από τα να γίνει σύμμαχος των εργατών, θα συμπαραταχθεί αναπόφευκτα με την αντεπανάσταση.

 

"Η αστική τάξη στη συντριπτική της πλειοψηφία,"  έγραψε ο Λένιν το 1905, "αναπόφευκτα θα στραφεί στην αντεπανάσταση και ενάντια στο λαό αμέσως μόλις ικανοποιηθούν τα στενά και ιδιοτελή της συμφέροντα, αμέσως μόλις "οπισθοχωρήσει" από τη συνεπή δημοκρατία (και έχει ήδη οπισθοχωρήσει από αυτήν!). (Λένιν, Άπαντα τόμος 9, σελ. 98 Αγγλική έκδοση).

 

Ποια τάξη, κατά την άποψη του Λένιν, θα μπορούσε να οδηγήσει λοιπόν την αστικοδημοκρατική επανάσταση; "Μένει ο "λαός", που είναι το προλεταριάτο και η αγροτιά. Το προλεταριάτο μπορεί να στηριχθεί στον εαυτό του για να προχωρήσει μέχρι το τέλος, γιατί πηγαίνει πολύ μακρύτερα από τη δημοκρατική επανάσταση. Και είναι γι' αυτό που το προλεταριάτο μάχεται στην πρώτη γραμμή για τη δημοκρατία και απορρίπτει περιφρονητικά την ηλίθια και ανάξια λόγου συμβουλή να πάρει υπόψη του την οπισθοχώρηση της  αστικής τάξης" (Στο ίδιο)

 

Εναντίον ποιανού κατευθύνονταν αυτά τα λόγια; Στον Τρότσκι και τη Διαρκή Επανάσταση; Όχι νέβαια. Ας δούμε τι έγραφε ο Τρότσκι την ίδια εποχή με τον Λένιν: " Ο αγώνας για τα συμφέροντα όλης της Ρωσίας έχει πέσει στα χέρια της μοναδικής τώρα υπάρχουσας ισχυρής τάξης στη χώρα, του βιομηχανικού προλεταριάτου. Γι' αυτό το λόγο το βιομηχανικό προλεταριάτο έχει τεράστια πολιτική σημασία και γι' αυτό ο αγώνας για την απελευθέρωση της Ρωσίας από τον εφιάλτη του απολυταρχισμού που την πνίγει, έχει μετατραπεί στον αγώνα ανάμεσα στον απολυταρχισμό και το βιομηχανικό προλεταριάτο, σ' έναν αγώνα τον οποίο οι αγρότες μπορεί να δώσουν αξιοσέβαστη υποστήριξη, αλλά δεν μπορούν να παίξουν ηγετικό ρόλο". (Τρότσκι, Αποτελέσματα και Προοπτικές, σελ. 198, Αγγλική Έκδοση). Και συνεχίζει: "Ο εξοπλισμός της επανάστασης στην Ρωσία σημαίνει πρώτα και πάνω απ' όλα τον εξοπλισμό των εργατών. Γνωρίζοντάς το και αποφεύγοντάς το αυτό οι φιλελεύθεροι αποφεύγουν τελείως την πολιτοφυλακή. Παραδίνουν ακόμα και τις θέσεις τους στην απολυταρχία χωρίς μάχη, όπως ακριβώς ο αστός Θιέρσος παρέδωσε το Παρίσι και την Γαλλία στον Βίσμαρκ απλώς για να αποφύγει τον εξοπλισμό των εργατών."

 

Πάνω στο ζήτημα της συμπεριφοράς προς τα αστικά κόμματα οι ιδέες του Λένιν και του Τρότσκι βρίσκονταν σε πλήρη αλληλεγγύη ενάντια στους Μενσεβίκους, οι οποίοι κρύβονταν πίσω από την αστική φύση της επανάστασης χρησιμοποιώντας τη ως ένα μανδύα για την υποταγή των εργατικών κομμάτων στην αστική τάξη. Επιχειρηματολογώντας ενάντια στην ταξική συνεργασία, τόσο ο Λένιν όσο και ο Τρότσκι εξήγησαν ότι μόνο η εργατική τάξη σε συμμαχία με τις αγροτικές μάζες θα μπορούσε να φέρει σε πέρας τα καθήκοντα της αστικοδημοκρατικής επανάστασης.

 

1906 : Ο ΤΡΟΤΣΚΙ, Ο ΝΤΟΪΤΣ ΚΑΙ Ο ΠΑΡΒΟΥΣ

 

Όμως πως ήταν δυνατόν για τους εργάτες να έρθουν στην εξουσία σε μια καθυστερημένη, ημιφεουδαρχική χώρα όπως η τσαρική Ρωσία; Ο Τρότσκι απάντησε σ' αυτό το επιχείρημα με τον ακόλουθο τρόπο: "Είναι δυνατόν (έγραφε το 1905) να έρθουν οι εργάτες στην εξουσία σε μια οικονομικά καθυστερημένη χώρα γρηγορότερα απ' ότι σε μια ανεπτυγμένη χώρα … κατά τη γνώμη μας, η Ρώσικη επανάσταση θα δημιουργήσει συνθήκες στις οποίες η εξουσία θα μπορέσει να περάσει στα χέρια των εργατών … και στην περίπτωση της νίκης της επανάστασης έτσι πρέπει να γίνει … προτού οι πολικοί αστέρες του αστικού φιλελευθερισμού έχουν την ευκαιρία να επιδείξουν πλήρως τα ταλέντα τους για τη διακυβέρνηση". (Τρότσκι, Αποτελέσματα και Προοπτικές, σελ. 195, Αγγλική Έκδοση).

 

 Σήμαινε αυτό, όπως αργότερα ισχυρίστηκαν οι σταλινικοί, ότι ο Τρότσκι αρνήθηκε την αστική φύση της επανάστασης; Ο ίδιος ο Τρότσκι εξηγεί: "Στην επανάσταση, στο ξεκίνημα του 20ου αιώνα, τα άμεσα αντικειμενικά καθήκοντα της οποίας είναι επίσης αστικά, εμφανίζεται ως μια κοντινή προοπτική το αναπόφευκτο, ή τουλάχιστον το πιθανό, της πολιτικής κυριαρχίας του προλεταριάτου. Το ίδιο το προλεταριάτο θα δει ότι αυτή η κυριαρχία δεν είναι απλά ένα περαστικό "επεισόδιο" όπως κάποιοι ρεαλιστές Φιλισταίοι ελπίζουν, όμως μπορούμε τώρα να αναρωτηθούμε: Είναι αναπόφευκτο να συντριβεί η προλεταριακή επανάσταση πάνω στα τείχη της αστικής επανάστασης ή είναι δυνατόν στις δοσμένες παγκόσμιες ιστορικές συνθήκες να μπορεί το προλεταριάτο να ανακαλύψει ότι βρίσκεται μπροστά στη προοπτική του σπασίματος αυτών των τειχών; Εδώ είμαστε αντιμέτωποι με τα ζητήματα της τακτικής:  Δουλεύουμε συνειδητά για μια εργατική κυβέρνηση καθώς η ανάπτυξη της επανάστασης φέρνει αυτό το στάδιο κοντύτερα ή πρέπει να θεωρήσουμε εκείνη την στιγμή τη πολιτική εξουσία μια συμφορά την οποία η αστική επανάσταση την σπρώχνει προς τους εργαζόμενους και την οποία αυτή θα είναι καλύτερο να την αποφύγει; " (Τρότσκι, Αποτελέσματα και Προοπτικές, σελ. 199-200, δική μας έμφαση).

 

Το 1905, μόνο ο Τρότσκι ήταν έτοιμος να υπερασπιστεί την ιδέα ότι είναι δυνατόν να θριαμβεύσει η σοσιαλιστική επανάσταση στην Ρωσία πριν από την Δυτική Ευρώπη. Ο Λένιν είχε ακόμα μια ασαφή θέση. Γενικά η θέση του Τρότσκι ήταν πολύ κοντά σ' αυτή των Μπολσεβίκων, όπως ο ίδιος ο Λένιν παραδέχθηκε αργότερα. Όμως το 1905 μόνο ο Τρότσκι ήταν προετοιμασμένος να θέσει την ανάγκη για τη σοσιαλιστική επανάσταση στη Ρωσία μ' ένα καθαρό και τολμηρό τρόπο. Δώδεκα χρόνια αργότερα η ιστορία επρόκειτο να αποδείξει ότι είχε δίκιο.

 

ΕΠΑΝΕΝΩΣΗ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ - ΜΕΝΣΕΒΙΚΩΝ;

 

Την περίοδο της επαναστατικής ανάκαμψης οι δύο πτέρυγες του κινήματος ξαναενοποιήθηκαν. Όμως η ενότητα ήταν περισσότερο τυπική παρά ουσιαστική. Με την νέα ύφεση του κινήματος η τάση των Μενσεβίκων προς τον οπορτουνισμό ξαναεμφανίσθηκε, βρίσκοντας μία ξεκάθαρη έκφραση στην περίφημη φράση του Πλεχάνωφ: «Οι εργάτες δεν θα έπρεπε να είχαν πάρει τα όπλα.»

 

Όταν οι διαφορές μεταξύ των δύο τάσεων για άλλη μια φορά εμφανίσθηκαν, ξανά ο Τρότσκι υιοθέτησε μία πολιτική θέση πολύ παρόμοια με αυτή των Μπολσεβίκων. Η πραγματική διαφορά μεταξύ του Τρότσκι και του Λένιν σε αυτή την περίοδο δεν ήταν πάνω σε πολιτικά ζητήματα, αλλά στην «συμβιβαστική» τάση του Τρότσκι. Για να χρησιμοποιήσουμε ένα αδόκιμο όρο, ο Τρότσκι ήταν ένας «οπαδός της ενότητας».

 

Όμως, με κανένα τρόπο δεν ήταν μόνος του σε αυτό. Το προχώρημα της επανάστασης είχε δώσει μία τεράστια ώθηση στο κίνημα για την επανένωση των δυνάμεων του Ρώσικου Μαρξισμού. Οι Μπολσεβίκοι και Μενσεβίκοι εργάτες αγωνίσθηκαν πλάι-πλάι κάτω από τα ίδια συνθήματα. Κοινές επιτροπές του κόμματος εμφανίσθηκαν αυθόρμητα. Η επανάσταση έσπρωξε τους εργάτες και των δύο φραξιών να δουλέψουν μαζί.

 

Καθ’ όλη τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 1905 υπήρξε μία συνεχής και αυθόρμητη διαδικασία ενότητας από τα κάτω. Χωρίς να περιμένουν οδηγίες από τα πάνω, οι κομματικές οργανώσεις των Μπολσεβίκων και των Μενσεβίκων απλά συγχωνεύθηκαν. Αυτό το γεγονός μερικώς εξέφρασε το φυσικό ένστικτο των εργατών για ενότητα, αλλά επίσης και το γεγονός, όπως έχουμε ήδη δει, ότι οι Μενσεβίκοι ηγέτες είχαν σπρωχθεί προς τα αριστερά από την πίεση της βάσης. Τελικά, με εισήγηση της Κεντρικής Επιτροπής των Μπολσεβίκων συμπεριλαμβανομένου και του Λένιν, αναπτύχθηκαν κινήσεις για να φέρουν την ενοποίηση. Μέχρι το Δεκέμβρη του 1905 οι δύο ηγεσίες είχαν συγχωνευθεί ολοκληρωτικά. Υπήρχε μία ενωμένη Κεντρική Επιτροπή.

 

Ο Τρότσκι είχε σταθερά υποστηρίξει την επανένωση στην εφημερίδα του «Nachalo» και είχε επιχειρήσει να παραμείνει εκτός της φραξιονιστικής διαπάλης, αλλά συνελήφθη και φυλακίσθηκε για το ρόλο του στο Σοβιέτ πριν από το 4ο (Ενοποιητικό) Συνέδριο που έγινε στη Στοκχόλμη. Το ενοποιητικό συνέδριο διεξήχθη το Μάη του 1906 στη Στοκχόλμη, αλλά ήδη μέχρι εκείνη τη στιγμή το επαναστατικό κίνημα είχε εξασθενήσει, και μαζί  με αυτό και το αγωνιστικό πνεύμα και τα «αριστερά» λόγια των Μενσεβίκων. Ήταν αναπόφευκτη μια διαμάχη ανάμεσα στους συνεπείς επαναστάτες και εκείνους που είχαν ήδη εγκαταλείψει τις μάζες και συμφιλιώθηκαν με την αντίδραση. Η ήττα της εξέγερσης της Μόσχας το Δεκέμβρη του 1905 αποτέλεσε την αρχή του τέλους της επανάστασης του 1905.

 

 Τα γεγονότα του Δεκεμβρίου σημάδεψαν επίσης και μία αποφασιστική στροφή στη στάση των αποκαλούμενων «φιλελευθέρων». Η αστική τάξη ενώθηκε σε ένα σώμα απέναντι στην «τρέλα» του Δεκεμβρίου. Στην πραγματικότητα οι Φιλελεύθεροι είχαν ήδη περάσει με το μέρος της αντίδρασης από τον Οκτώβρη, μετά την αποδοχή από τον Τσάρο ενός νέου συντάγματος. Όμως τώρα εμφανίσθηκαν με το πραγματικό τους πρόσωπο. Δεν ήταν, φυσικά η πρώτη φορά στην ιστορία που έχουμε ένα τέτοιο φαινόμενο. Ακριβώς το ίδιο πράγμα προέκυψε στην επανάσταση του 1848, όπως εξήγησαν ο Μαρξ και ο Ένγκελς.

 

Στην πραγματικότητα οι Μενσεβίκοι είχαν ταχθεί υπέρ της συνθηκολόγησης με τους Φιλελεύθερους αστούς που στην πράξη είχαν πάει ανοικτά με τη Συντακτική Μοναρχία και είχαν παραδοθεί στον αυτοκράτορα. Η ουσία της διαφοράς του Λένιν με τους Μενσεβίκους ήταν ακριβώς αυτό: «Η δεξιά πτέρυγα του κόμματός μας δεν πιστεύει στην πλήρη νίκη της παρούσας αστικοδημοκρατικής επανάστασης στη Ρωσία. Φοβάται μια τέτοια νίκη, δε βάζει ρητά και κατηγορηματικά το σύνθημα μιας τέτοιας νίκης μπροστά στο λαό. Συνεπώς είχαν παραπλανηθεί από την θεμελιωδώς λανθασμένη ιδέα που είναι στην πραγματικότητα ένας εκχυδαϊσμός του Μαρξισμού, ότι μόνο η αστική τάξη μπορεί «ανεξάρτητα» να πραγματοποιήσει την αστική επανάσταση ή ότι μόνο η αστική τάξη μπορεί να ηγηθεί στην αστική επανάσταση. Ο ρόλος του προλεταριάτου ως η πρωτοπορία στον αγώνα για την πλήρη και αποφασιστική νίκη της αστικής επανάστασης δεν είναι καθαρός στους δεξιούς Σοσιαλδημοκράτες.» (Λένιν, Διαλεκτά Έργα, τόμος 10,σελ. 377-8, Αγγλική έκδοση)

 

Σαν τον Τρότσκι και ο Λένιν ήταν υπέρ της οργανωτικής ενοποίησης, αλλά δεν εγκατέλειψε τον ιδεολογικό αγώνα, διατηρώντας μια σταθερή θέση σε όλα τα βασικά ζητήματα των τακτικών και των προοπτικών. Στην πράξη, ενώ το Κόμμα ήταν τυπικά ενοποιημένο, από την αρχή ήταν διαιρεμένο σε δύο αντιμαχόμενες τάσεις, την επαναστατική και την οπορτουνιστική πτέρυγα. Στο ρεφορμισμό ή την επανάσταση, στην ταξική συνεργασία ή στην ανεξάρτητη προλεταριακή πολιτική. Αυτά ήταν τα βασικά ζητήματα τα οποία διαχώρισαν τους Μπολσεβίκους από τους Μενσεβίκους. Οι βασικές διαφορές εμφανίσθηκαν αμέσως πάνω στο ζήτημα της συμπεριφοράς απέναντι στη Δούμα ( Βουλή) και στα αστικά κόμματα. Σε αυτά τα θεμελιώδη ζητήματα η θέση του Λένιν και του Τρότσκι ήταν ταυτόσημες, όπως ο ίδιος ο Λένιν τόνισε στο 5ο Συνέδριο (Λονδίνο) του ΣΔΚΡ (1907). Στην πορεία του διαλόγου για την στάση απέναντι στα αστικά κόμματα, ο Λένιν σχολίασε:

 

«Ο Τρότσκι εξέφρασε στον Τύπο τη συμφωνία του με την άποψη για την οικονομική κοινότητα των συμφερόντων ανάμεσα στο προλεταριάτο και την αγροτιά στην παρούσα επανάσταση στη Ρωσία. Ο Τρότσκι αναγνώρισε την ανάγκη και την χρησιμότητα ενός αριστερού μπλοκ ενάντια στη φιλελεύθερη αστική τάξη. Αυτά τα γεγονότα είναι επαρκή για μένα για να αναγνωρίσω ότι ο Τρότσκι έχει έλθει πιο κοντά στις απόψεις μας…έτσι έχουμε εδώ σύμπνοια σε βασικά σημεία στο ζήτημα της στάσης προς τα αστικά κόμματα.»Lawrence and Wishart 1962). (Λένιν, Διαλεκτά Έργα, τόμος 12 σελ. 470 Έκδοση

 

Προχωρώντας από μία διαφορετική αφετηρία, ο Τρότσκι αγωνιζόταν για το ίδιο πράγμα όπως και ο Λένιν. Η εφημερίδα του  «Πράβδα» που είχε βάση τη Βιέννη είχε μεγάλη δημοτικότητα. Ένας αριθμός Μπολσεβίκων ηγετών υποχρεώθηκαν να χρησιμοποιήσουν την «Πράβδα» για να φέρουν κοντά την ένωση των Μπολσεβίκων και των Μενσεβίκων. Στη συνάντηση του Παρισιού, ο Κάμενεφ και ο Ζηνόβιεφ, τώρα από τους πιο στενούς συνεργάτες του Λένιν, πρότειναν το κλείσιμο του «Προλετάριου» και πρότειναν ότι η «Πράβδα» θα έπρεπε να γίνει δεκτή ως το επίσημο όργανο της Κεντρικής Επιτροπής του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος!

 

 Αυτή η πρόταση υποστηρίχθηκε και από άλλους, όπως ο Τόμσκι. Η πρόταση στην πραγματικότητα πέρασε παρά την θέληση του Λένιν, ο οποίος πρότεινε τη δημιουργία μιας δημοφιλούς Μπολσεβίκικης εφημερίδας και ενός μηνιαίου θεωρητικού περιοδικού. Στο τέλος έφθασαν σ’ ένα συμβιβασμό μέσα από τον οποίο ο «Προλετάριος» θα εξακολουθούσε να βγαίνει, όχι περισσότερο από μία φορά το μήνα. Εν τω μεταξύ συμφωνήθηκε να έλθουν σε διαπραγματεύσεις με τον Τρότσκι με σκοπό να γίνει η «Πράβδα» το επίσημο όργανο της ΚΕ του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Αυτό το περιστατικό δείχνει τη δύναμη των συμβιβαστικών τάσεων στις γραμμές των Μπολσεβίκων και μας λέει αρκετά για τη συμπεριφορά των Μπολσεβίκων απέναντι στον Τρότσκι αυτή την περίοδο.

 

Το θεμελιώδες λάθος του Τρότσκι εκείνη την περίοδο, όπως έχουμε ήδη τονίσει, βρίσκεται στο «συμβιβασμό» του, την ιδέα της πιθανότητας της ενοποίησης ανάμεσα στους Μπολσεβίκους και τους Μενσεβίκους. Αυτό ήταν  που ονομάσθηκε «Τροτσκισμός». Ο Τρότσκι χρησιμοποίησε την εφημερίδα, τη δημοφιλή «Πράβδα» της Βιέννης για αυτό το σκοπό και για ένα διάστημα φάνηκε να έχει κάποια επιτυχία. Πολλοί Μπολσεβίκοι ηγέτες συμφωνούσαν με αυτόν σε αυτό το ζήτημα. Στην Κεντρική Επιτροπή οι Μπολσεβίκοι Ρόζκοφ και Νόγκιν ήταν υπέρ του συμβιβασμού, όπως επίσης ήταν υπέρ και τα μέλη της Συντακτικής Επιτροπής του «Σοσιαλδημοκράτη» Κάμενεφ και Ζηνόβιεφ.

 

Η έντονη καταγγελία  του «Τροτσκισμού» (δηλαδή του συμβιβασμού) από το Λένιν εκείνη την εποχή στόχευε σε εκείνους τους Μπολσεβίκους που έτειναν σε αυτή τη θέση. Βλέπε το γράμμα προς το Ζηνόβιεφ 11 (24) Αυγούστου 1909. Σε αυτό και σε άλλα κείμενα αυτής της περιόδου ο Λένιν αναφέρεται στον Τρότσκι με πολύ σκληρούς όρους.

 

Δεν είναι γενικά κατανοητό ότι ο κύριος λόγος της οξύτητας του τόνου του Λένιν, όταν εξαπέλυε την πολεμική του ενάντια στον Τρότσκι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και μέχρι τη Φεβρουαριανή επανάσταση, ήταν ακριβώς η επιμονή τέτοιων τάσεων μέσα στο Μπολσεβίκικο κόμμα. Στην πραγματικότητα, ότι ήταν γνωστό ως «Τροτσκισμός» ήταν ακριβώς η συμβιβαστικότητα. Αυτή ήταν η κατηγορία που ο Λένιν, όχι άδικα, απηύθυνε ενάντια στον Τρότσκι εκείνη την εποχή. Η οξύτητα της γλώσσας του Λένιν σε αυτές τις πολεμικές υπαγορεύτηκε από το γεγονός ότι, κάτω από την αμφίεση του «Τροτσκισμού», επιτιθόταν στην πραγματικότητα στις συμβιβαστικές τάσεις στην ηγεσία της δικιάς του φράξιας.

 

Ο Τρότσκι είχε εκνευρίσει το Λένιν με την άρνησή του να ενταχθεί στην τάση των Μπολσεβίκων αν και δεν υπήρχαν πραγματικές πολιτικές διαφορές που να τους διαχωρίζουν. Ο Τρότσκι προσκολλήθηκε στην ιδέα ότι, αργά ή γρήγορα, ένα νέο επαναστατικό κύμα θα μπορούσε να σπρώξει τα καλύτερα στοιχεία και των δύο τάσεων να ενώσουν τις δυνάμεις. Κρατώντας αυτή τη «συμβιβαστική» θέση ο Τρότσκι έκανε το πιο σημαντικό λάθος της ζωής του, όπως ο ίδιος παραδέχθηκε πολύ αργότερα.

 

Όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα πράγματα δεν ήταν τόσο καθαρά εκείνη την εποχή. Ο ίδιος ο Λένιν, σε πάνω από μία περιπτώσεις, προσπάθησε να διατηρήσει καλές σχέσεις με συγκεκριμένα στρώματα των Μενσεβίκων. Το 1908 έφθασε σε μια συμφωνία με τον Πλεχάνωφ ενώ ακόμα, σύμφωνα με το Λουνατσάρσκι, «ονειρεύτηκε μία συμμαχία με το Μαρτώφ». Όμως η εμπειρία επρόκειτο να αποδείξει ότι αυτό είναι αδύνατο. Οι δύο τάσεις, η επαναστατική και η ρεφορμιστική, βάδιζαν σε δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Αργά ή γρήγορα ήταν αναπόφευκτο ένα ολοκληρωτικό σπάσιμο.

 

Με πρωτοβουλία του Τρότσκι αναπτύχθηκε μία κίνηση για σύγκληση μιας ειδικής Ολομέλειας για να διώξουν τους δεξιούς διασπαστές και τους υπεραριστερούς «Οτζοβιστές» και να εγκαθιδρύσουν την ενότητα ανάμεσα στους Μπολσεβίκους και τους αριστερούς Μενσεβίκους. Ο Λένιν αντιτάχθηκε σε αυτό. Αντιτάχθηκε στη συμμετοχή σε μία Ολομέλεια στοιχείων που ντε φάκτο είχαν φύγει από το κόμμα. Στο τέλος ο σκεπτικισμός του Λένιν φάνηκε να είναι βάσιμος. Η δεξιόστροφη κίνηση των Μενσεβίκων είχε πάει πολύ μακριά. Η αριστερή πτέρυγα των Μενσεβίκων (Μάρτωφ) αρνήθηκε να σπάσει με τη δεξιά πτέρυγα και η προσπάθεια της ενότητας έσπασε σύντομα ως αποτέλεσμα των αξεπέραστων διαφορών. Ο Τρότσκι αργότερα παραδέχθηκε έντιμα το λάθος του πάνω σε αυτό το ζήτημα. Ο Λένιν έβγαλε τα αναγκαία συμπεράσματα και έσπασε αποφασιστικά με τους Μενσεβίκους το 1912,  πραγματική ημερομηνία της δημιουργίας του Μπολσεβίκικου κόμματος.

 

Το 1911 άνοιξε μία νέα περίοδος αγώνων που συνέχισε μέχρι το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η πρόσφατα αφυπνισμένη εργατική τάξη κινήθηκε γρήγορα προς τα αριστερά. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο δεσμός με τους Μενσεβίκους ήταν ένα εμπόδιο στην ανάπτυξη του Κόμματος. Η απόφαση του Λένιν να σπάσει με τους Μενσεβίκους και να οργανώσει ένα ξεχωριστό κόμμα επιβεβαιώθηκε πλήρως από τα γεγονότα. Πολύ σύντομα οι Μπολσεβίκοι αντιπροσώπευαν την αποφασιστική πλειοψηφία της εργατικής τάξης. Την περίοδο 1912-14, τα 4/5 των οργανωμένων εργατών της  Πετρούπολης υποστήριζαν τους Μπολσεβίκους. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η ίδρυση μιας μπολσεβίκικης καθημερινής εφημερίδας που πήρε το όνομα της «Πράβδα», μία κίνηση που πίκρανε παραπέρα τις σχέσεις με τον Τρότσκι. Όμως όλες οι διαμαρτυρίες του ήταν ανώφελες. Όσον αφορούσε την πλειοψηφία των ενεργών εργατών, οι Μενσεβίκοι είχαν δυσφημισθεί από την πολιτική  της συνεργασίας με την αστική τάξη.

 

Ο Τρότσκι για άλλη μια φορά βγήκε στο προσκήνιο ενάντια στη διάσπαση επιχειρώντας, χωρίς επιτυχία, να εργασθεί για την ενότητα. Ήταν αυτό το λάθος που τον διαχώρισε από το Λένιν. Όμως αυτό ήταν ένα έντιμο λάθος, το λάθος ενός γνήσιου επαναστάτη που έχει στην καρδιά του τα συμφέροντα του κινήματος. Πολλά χρόνια αργότερα ο Τρότσκι ασχολήθηκε ειλικρινά με αυτό το λάθος. Το 1924 ο Τρότσκι έγραψε στην επιτροπή για την Ιστορία του Κόμματος:

 

«Όπως έχω πολλές φορές δηλώσει, στις διαφωνίες μου με τους Μπολσεβίκους πάνω σε μια σειρά σημαντικά ζητήματα, το λάθος ήταν δικό μου. Για να υπογραμμίσω ακριβώς με λίγα λόγια τη φύση και την έκταση εκείνων των πρώην διαφωνιών μεταξύ εμένα και του Μπολσεβικισμού, θα πω αυτό: Κατά τη διάρκεια που ήμουν έξω από το Μπολσεβίκικο κόμμα, κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου όταν οι διαφορές μου με το Μπολσεβικισμό έφθασαν το ανώτερό τους σημείο, η απόσταση που με χώριζε από τις απόψεις του Λένιν δεν ήταν ποτέ τόσο μεγάλη όσο η απόσταση που χωρίζει την τωρινή θέση των Στάλιν-Μπουχάριν από τις βάσεις του Μαρξισμού και του Λενινισμού.»

 

Έτσι ευθέως, έντιμα, ο Τρότσκι αποκαλύπτει και εξηγεί τα δικά του λάθη και τονίζει ότι στο ζήτημα του συμβιβασμού ο Λένιν είχε πάντα δίκιο. Όμως, πολύ σημαντικότερες εξελίξεις επρόκειτο σύντομα να καταστήσουν τις παλιές διαφορές ανάμεσα στο Λένιν και τον Τρότσκι άσχετες. Η διάσπαση στη Ρωσία ήταν απλά μια πρόβλεψη για άλλη μια μεγαλύτερη διάσπαση που επρόκειτο να γίνει δύο χρόνια αργότερα σε διεθνές επίπεδο. Και πάνω σε αυτό το ζήτημα, ο Λένιν και ο Τρότσκι ήταν για άλλη μια φορά στην ίδια πλευρά.

 

 Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

 

Η απόφαση των ηγετών των κομμάτων της Σοσιαλιστικής Διεθνούς να υποστηρίξουν «τη δική τους» αστική τάξη στην γενικευμένη ιμπεριαλιστική αντιπαράθεση το 1914 ήταν η μεγαλύτερη προδοσία στην ιστορία του παγκόσμιου εργατικού κινήματος. Ήλθε σαν κεραυνός στη ζωή του εργατικού κινήματος, σόκαρε και αποπροσανατόλισε βαθιά τη βάση ολόκληρης της Διεθνούς. Η στάση αυτή των ηγετών της Δεύτερης Διεθνούς στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο σήμαινε την ουσιαστική κατάρρευση της Διεθνούς.

 

Από τον Αύγουστο του 1914 και μετά, το ζήτημα του πολέμου συγκέντρωσε την προσοχή των σοσιαλιστών σε όλες τις χώρες. Πολλοί λίγοι άνθρωποι κατόρθωσαν να αντισταθούν εκείνη τη στιγμή. Ο Λένιν στη Ρωσία, η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Κάρλ Λίμπνεχτ στη Γερμανία, οι ηγέτες των Σέρβων Σοσιαλδημοκρατών, ο Τζέιμς Κόνολι στην Ιρλανδία και ο Τζον Μακλίν στη Σκοτία ήταν οι εξαιρέσεις στον κανόνα. Από πολύ νωρίς ο Τρότσκι υιοθέτησε μια ξεκάθαρη επαναστατική θέση ενάντια στον πόλεμο που εκφράσθηκε στο βιβλίο του «Ο Πόλεμος και η Διεθνής».

 

Στο συνέδριο του Τσίμερβαλντ το 1915, το οποίο μάζεψε όλους τους σοσιαλιστές που αντιτάχθηκαν στον πόλεμο, ανατέθηκε στον Τρότσκι η συγγραφή του Μανιφέστου που υιοθετήθηκε από όλους τους αντιπροσώπους, παρά τις αρκετές πολιτικές διαφορές που υπήρχαν ανάμεσά τους.

 

Στο Παρίσι ο Τρότσκι εξέδωσε ένα ρώσικο περιοδικό που υπεράσπιζε τις αρχές του επαναστατικού διεθνισμού, το «NacheSlovo». Είχε μόνο μια χούφτα συνεργατών και πολύ λίγα χρήματα, αλλά με τεράστιες θυσίες κατάφερε να εκδίδει το περιοδικό σε καθημερινή βάση, κάτι που αποτελεί ένα επίτευγμα μοναδικό για οποιαδήποτε άλλη τάση στο ρώσικο κίνημα εκείνη την εποχή, συμπεριλαμβανόμενων και των Μπολσεβίκων. Για δυόμισι χρόνια, κάτω από το άγρυπνο μάτι της λογοκρισίας, το «Nache Slovo» κατέκτησε μία αξιόλογη κυκλοφορία έως τη στιγμή που οι γαλλικές αρχές, κάτω από την πίεση της ρωσικής κυβέρνησης, έκλεισαν το περιοδικό.

 

Ο ΤΡΟΤΣΚΙ ΤΟ 1915 ΣΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟΥ ΤΟΥ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ

 

Κατά τη διάρκεια της ανταρσίας του ρώσικου στόλου στο λιμάνι της Τουλόν, βρέθηκαν αντίτυπα του περιοδικού του Τρότσκι στην κατοχή κάποιων ναυτών και αυτό το γεγονός χρησιμοποιήθηκε από τις γαλλικές αρχές ως δικαιολογία για να εξοριστεί ο Τρότσκι στο τέλος του 1916. Μετά από ένα σύντομο διάστημα στην Ισπανία, όπου και πήρε μια γεύση της αθλιότητας των ισπανικών φυλακών, ο Τρότσκι εκτοπίστηκε στη Νέα Υόρκη, όπου συνεργάσθηκε με το Μπουχάριν και άλλους Ρώσους επαναστάτες στην έκδοση της εφημερίδας «Novy Mir». Εκεί δουλεύοντας για την εφημερίδα τον βρήκαν οι πρώτες συγκεχυμένες ειδήσεις για μια εξέγερση στην Πετρούπολη. Η δεύτερη Ρώσικη επανάσταση είχε ξεκινήσει…

 

Ο ΛΕΝΙΝ ΚΑΙ Ο ΤΡΟΤΣΚΙ ΤΟ 1917

 

Η επαναστατική θεωρία δεν είναι ένα δόγμα, αλλά ένας βασικός οδηγός για δράση. Όταν ο Τρότσκι, πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, υπερασπίσθηκε την ιδέα της δυνατότητας μιας προλεταριακής επανάστασης στη Ρωσία πριν από την επανάσταση στη Δυτική Ευρώπη, κανείς δεν τον πήρε στα σοβαρά. Μόνο τον Οκτώβρη του 1917 αποδείχθηκε η ανωτερότητα της μαρξιστικής μεθόδου του Τρότσκι.

 

Με το ξέσπασμα της Φεβρουαριανής επανάστασης ο Λένιν ήταν στη Σουηδία και ο Τρότσκι  στη Νέα Υόρκη. Μολονότι ήσαν πολύ μακριά από την επανάσταση, έβγαλαν τα ίδια συμπεράσματα. Τα άρθρα του Τρότσκι στο «Novy Mir» και  «Τα γράμματα από μακριά» του Λένιν είναι ταυτόσημα  στα θεμελιώδη ζητήματα που αφορούν την επανάσταση: τη στάση απέναντι στην αγροτιά, την φιλελεύθερη αστική τάξη, την προσωρινή κυβέρνηση και την παγκόσμια επανάσταση.

 

Παρόλες τις προσπάθειες των Σταλινικών να νοθεύσουν την ιστορική αλήθεια κτίζοντας ένα «Σινικό τείχος» ανάμεσα στο Λένιν και τον Τρότσκι, τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους: στην αποφασιστική στιγμή της ίδιας της επανάστασης ο "Τροτσκισμός" και ο «Λενινισμός» ήταν το ίδιο και το αυτό.

 

Για τον Λένιν και για τον Τρότσκι, το 1917 αποτέλεσε το αποφασιστικό σημείο καμπής το οποίο έκανε όλες τις παλιές διαφορές  ξεπερασμένες. Γι’ αυτό ο Λένιν δεν είχε καμία επιθυμία να αναφερθεί σε αυτές τις παλιές διαφορές μετά το 1917. Ο Λένιν, στην τελευταία του έκκληση προς το Ρώσικο Κομμουνιστικό Κόμμα (στην περίφημη «Διαθήκη» του που κρύφτηκε για δεκαετίες από τους Σταλινικούς) προειδοποίησε - διαισθανόμενος τις σταλινικές μηχανορραφίες - ότι το μη μπολσεβίκικο παρελθόν του Τρότσκι δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί εναντίον του.

 

Με  εξαίρεση τον Λένιν, οι άλλοι Μπολσεβίκοι ηγέτες το 1917 δεν είχαν κατανοήσει την κατάσταση και τα γεγονότα τους είχαν ξεπεράσει. Είναι ιστορικός νόμος ότι κατά τη διάρκεια της επαναστατικής κατάστασης το κόμμα και πάνω από όλα η ηγεσία του, πάντοτε έρχονται κάτω από μεγάλη πίεση από τον ταξικό εχθρό, την αστική "κοινή γνώμη", ακόμα και από τις προκαταλήψεις των εργατικών μαζών.

 

Κανείς από τους «παλιούς» μπολσεβίκους ηγέτες στην Πετρούπολη το 1917 δεν ήταν ικανός να αντισταθεί σε αυτές τις πιέσεις. Κανείς από αυτούς δεν έθεσε την ανάγκη το προλεταριάτο να πάρει την εξουσία ως το μόνο δρόμο του προχωρήματος της επανάστασης. Όλοι τους είχαν εγκαταλείψει την ταξική άποψη και είχαν υιοθετήσει μία εκχυδαϊσμένη «δημοκρατική» θέση. Ο Στάλιν μάλιστα ήταν υπέρ της «κριτικής» υποστήριξης της Προσωρινής κυβέρνησης και της ένωσης με τους Μενσεβίκους… Οι Κάμενεφ, Ρύκοφ,  Μολότοφ και οι άλλοι είχαν την ίδια θέση.

 

Μόνο μετά την άφιξη του Λένιν άλλαξε το Μπολσεβίκικο κόμμα τη θέση του, ύστερα από ένα εσωτερικό αγώνα γύρω από τις "Θέσεις του Απρίλη", που δημοσιεύθηκαν μάλιστα αρχικά στην «Πράβδα» με την υπογραφή του Λένιν, δείγμα τις έλλειψης υποστήριξης σε αυτές τις θέσεις από τους «παλιούς μπολσεβίκους».

 

Η αλήθεια είναι ότι οι μπολσεβίκοι ηγέτες δεν είχαν καταλάβει τη μέθοδο του Λένιν και είχαν «φετιχοποιήσει» τα παλιά συνθήματα του 1905. Το «έγκλημα» του Τρότσκι βρισκόταν στο γεγονός ότι τα είχε προβλέψει όλα αυτά πολύ καιρό πριν εκτυλιχθούν τα γεγονότα. Το 1917 η θεωρία της «Διαρκούς Επανάστασης» αποδείχθηκε ότι είναι σωστή από τα ίδια τα γεγονότα. Από αυτή τη στιγμή και έπειτα δεν υπήρξε τίποτα που να διαχώρισε πολιτικά τον Τρότσκι από το Λένιν.

 

 Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΤΡΟΤΣΚΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ ΤΟ 1917

 

Όλες οι διαφορές του παρελθόντος με τον Λένιν έπαψαν να υπάρχουν όταν ο Τρότσκι γύρισε πίσω στην Πετρούπολη το Μάη του 1917. Ο Λένιν και ο Ζηνόβιεφ παρευρέθησαν στην τελετή καλωσορίσματος που οργανώθηκε από τη «Mezhrayontsy» («Διαχτιδική Επιτροπή»). Εκείνη τη στιγμή ο Τρότσκι δήλωσε ότι δεν αγωνιζόταν πλέον για την ενοποίηση των Μπολσεβίκων και των Μενσεβίκων. Τόνισε ότι μόνο εκείνοι που είχαν σπάσει με το σοσιαλπατριωτισμό θα έπρεπε να ενωθούν τώρα κάτω από τη σημαία μιας νέας Διεθνούς. Στην πραγματικότητα, από τη στιγμή της άφιξής του, ο Τρότσκι μιλούσε και δρούσε σε στενή σύνδεση και συνεννόηση με τους Μπολσεβίκους.

 

Σχολιάζοντας αυτό το θέμα, ο Μπολσεβίκος Ρασκόλνικοφ θυμάται : «Ο Λέον Νταβίντοβιτς ( Τρότσκι) δεν ήταν εκείνη τη στιγμή τυπικά μέλος του κόμματός μας, αλλά στην πραγματικότητα δούλεψε μέσα σε αυτό συνεχώς από τη μέρα της άφιξής του από την Αμερική. Σε κάθε περίπτωση, αμέσως μετά την πρώτη του ομιλία στο Σοβιέτ, όλοι τον αντιμετωπίζαμε σαν έναν από τους κομματικούς μας ηγέτες.» («Proletarskaya Revolutsia», 1923, σελ.71)

 

Για τις φιλονικίες του παρελθόντος ο ίδιος συγγραφέας σημείωσε: «Ο απόηχος των διαφωνιών του παρελθόντος κατά τη διάρκεια της προπολεμικής περιόδου είχε εξαφανισθεί. Δεν υπήρχε καμία διαφορά ανάμεσα στην τακτική του Λένιν και του Τρότσκι. Αυτή η ταύτιση, ήδη αξιοπρόσεκτη κατά τη διάρκεια του πολέμου, επιτεύχθηκε πλήρως και οριστικά από τη στιγμή της επιστροφής του Τρότσκι στη Ρωσία. Από την πρώτη του δημόσια ομιλία, όλοι οι παλιοί Λενινιστές αισθανθήκαμε ότι ήταν ένας από εμάς.»  («Proletarskaya Revolutsia», σελ. 150)

 

ΜΑΙΟΣ 1917 : Ο ΤΡΟΤΣΚΙ ΦΘΑΝΕΙ ΣΤΗΝ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ

 

Το ότι ο Τρότσκι δεν εντάχθηκε αμέσως τυπικά στο Μπολσεβίκικο κόμμα δεν οφειλόταν σε κάποια πολιτική διαφωνία. Άλλωστε ο Τρότσκι είχε ανακοινώσει την επιθυμία του να ενταχθεί στους Μπολεβίκους αμέσως μετά την πρώτη  συζήτηση με το Λένιν και τους συντρόφους του. Η αιτία είναι ότι ο Τρότσκι ήθελε να κερδίσει στους μπολσεβίκους την οργάνωση των «Διαχτιδικών», η οποία διέθετε περίπου 4.000 εργάτες στην Πετρούπολη και στις γραμμές της συμμετείχαν πολλά διακεκριμένα επαναστατικά στελέχη όπως ο Ουρίτσκι, ο Γιοφέ, ο Λουνατσάρσκι, ο Ριαζάνοφ, ο Βολοντάρσκι και άλλοι επαναστάτες οι οποίοι αργότερα έπαιξαν εξέχοντες ρόλους στην ηγεσία του Μπολσεβίκικου κόμματος.

 

Ο Τρότσκι ανέφερε πολλά χρόνια αργότερα στην κατάθεσή του στην Επιτροπή Ντιούι κατά την «αντι-δίκη» που οργάνωσε η Διεθνής Αριστερή Αντιπολίτευση ενάντια στις εγκληματικές, σταλινικές  «Δίκες της Μόσχας» τα εξής : «Δούλευα μαζί με το Μπολσεβίκικο κόμμα. Υπήρχε μια ομάδα στην Πετρούπολη που είχε το ίδιο πρόγραμμα με το Μπολσεβίκικο κόμμα, αλλά ήταν οργανωτικά ανεξάρτητη. Συμβουλεύτηκα το Λένιν για το αν θα ήταν καλό να μπω στο Μπολσεβίκικο κόμμα αμέσως ή αν θα ήταν καλύτερο να μπω με αυτή την καλή εργατική οργάνωση που είχε 3 - 4.000 επαναστατικά μέλη.»

 

Με αφορμή το Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ που οργανώθηκε στις αρχές του Ιούνη του 1917 και που εξακολουθούσε να κυριαρχείται από τους Μενσεβίκους και τους Σοσιαλεπαναστάτες, ο Ε. Καρ, αναφερόμενος στον Τρότσκι και στην «Mazhrayontsy», παρατηρεί ότι: «Ο Τρότσκι και ο Λουνατσάρσκι ήταν ανάμεσα στους δέκα αντιπροσώπους των "Ενωμένων Σοσιαλδημοκρατών" που ακλόνητα υποστήριξαν τους Μπολσεβίκους καθ' όλη τη διάρκεια των τριών εβδομάδων του συνεδρίου.» (Ε. Καρ «Η Μπολσεβίκικη Επανάσταση», τόμος 1, σελ 89, Αγγλική έκδοση)

 

 

Για να επισπεύσει την είσοδο της «Mezhrayontsy» στους Μπολσεβίκους, στην οποία αντιτάσσονταν κάποιοι από την ηγεσία της, ο Τρότσκι έγραψε στην «Πράβδα» την ακόλουθη δήλωση: «Δεν υπάρχουν κατά τη γνώμη μου στην παρούσα στιγμή (τον Ιούλη) καθόλου διαφορές είτε επί της αρχής, είτε στις τακτικές ανάμεσα στην «Διακτιδική  Επιτροπή»και τους Μπολσεβίκους. Συνεπώς δεν υπάρχουν καθόλου κίνητρα που να δικαιολογούν την ξεχωριστή ύπαρξη αυτών των οργανώσεων.»

 

Το Μάη του 1917, πριν ακόμα μπει και τυπικά ο Τρότσκι στο Μπολσεβίκικο κόμμα, ο Λένιν του πρότεινε να γίνει αρχισυντάκτης της «Πράβδα»! Αυτό το γεγονός έγινε γνωστό το 1923 στο περιοδικό «Krasnaya Letopis» Νο 3 (14). Μολονότι η πρόταση δεν έγινε αποδεκτή από την Συντακτική Επιτροπή της «Πράβδα», αυτό το γεγονός δείχνει γλαφυρά το είδος της στάσης του Λένιν απέναντι στον Τρότσκι εκείνη την στιγμή. Ο Λένιν ήταν τόσο ανυπόμονος  να ενταχθούν στους Μπολσεβίκους ο Τρότσκι και οι υποστηρικτές του, που ήταν προετοιμασμένος να τους προσφέρει ηγετικές θέσεις στο Κόμμα και να μην τους θέσει κανένα όρο.

Όταν η  "Mezhrayontsi" ενώθηκε με το Μπολσεβίκικο κόμμα, τα μέλη  του Μπολσεβίκικου κόμματος αποδέχτηκαν φυσιολογικά τους "Mezhrayontsi", κάτι που ήταν μια επίσημη παραδοχή ότι δεν υπήρχαν σοβαρές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων. Ο ίδιος ο Λένιν έγραψε χαρακτηριστικά για τη σύμπνοια Μπολσεβίκων και «Δυαχτιδικής» πάνω στο ζήτημα του πολέμου : «Στο ζήτημα του πολέμου η ομάδα Mezhrayontsi είχε μια διεθνιστική θέση και οι τακτικές τους ήταν κοντά με αυτές των Μπολσεβίκων.» (Άπαντα Λένιν, τόμος 14, σελ. 448)

 

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

 

Μετά τα «Ιουλιανά», η πρωτοβουλία πέρασε στις δυνάμεις της αντίδρασης για κάποιο διάστημα. Στις πολύ δύσκολες στιγμές, όταν το κόμμα ήταν παράνομο, όταν ο Λένιν και ο Ζηνόβιεφ είχαν εξαναγκασθεί να φύγουν για τη Φιλανδία, όταν ο Κάμενεφ ήταν στη φυλακή και οι Μπολσεβίκοι ήταν αντικείμενο αισχρών συκοφαντιών όπως αυτή που τους ήθελε «κατάσκοπους των Γερμανών», ο Τρότσκι μίλησε δημόσια υπερασπίζοντάς τους και ταύτισε τη θέση του με τη δικιά τους. Σε αυτή τη δύσκολη και επικίνδυνη στιγμή, ο Τρότσκι έγραψε ένα γράμμα στην Προσωρινή Κυβέρνηση, το οποίο αξίζει να το παραθέσουμε ολόκληρο, για τη σημασία που έχει πάνω στο ζήτημα των σχέσεων ανάμεσα στον Τρότσκι και τους Μπολσεβίκους το 1917. Το γράμμα έχει ημερομηνία 23 Ιούλη 1917:

 

«Αγαπητοί Υπουργοί:

 

Έχω μάθει ότι σε σχέση με τα γεγονότα της 16-17 (παλιό ημερολόγιο) Ιούλη, έχει εκδοθεί ένα ένταλμα για τη σύλληψη των Λένιν, Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ, αλλά όχι για μένα. Ως εκ τούτου θέλω να επιστήσω την προσοχή σας στα παρακάτω:

 

1.         Συμφωνώ με τις κύριες θέσεις των Λένιν, Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ και τις έχω υποστηρίξει στο περιοδικό «Vperiοd» και στους δημόσιους λόγους μου.

 

2.         Η στάση μου σε σχέση με τα γεγονότα της 16-17 Ιούλη ήταν η ίδια με τη δική τους.

 

Α. Ο Κάμενεφ, ο Ζηνόβιεφ και εγώ μάθαμε για τα προτεινόμενα σχέδια  των πολυβολητών και των άλλων συνταγμάτων στη κοινή συνάντηση των γραφείων (εκτελεστικές επιτροπές) στις 16 Ιουλίου. Πήραμε αμέσως μέτρα για να σταματήσουμε τους στρατιώτες να βγουν έξω από τους στρατώνες. Ο Κάμενεφ και ο Ζηνόβιεφ ήρθαν σε επαφή με τους Μπολσεβίκους και εγώ με την «Διακτιδική Επιτροπή» («Mezhrayontsi»), οργάνωση στην οποία ανήκω.

 

Β. Όταν όμως παρ΄ όλες τις προσπάθειές μας η διαδήλωση έγινε, οι σύντροφοι Μπολσεβίκοι και εγώ κάναμε πολυάριθμες ομιλίες μπροστά στο παλάτι της Ταυρίδας, στις οποίες εμφανιστήκαμε υπέρ του κύριου συνθήματος του πλήθους «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ», αλλά την ίδια στιγμή καλέσαμε  εκείνους που διαδήλωναν, τόσο τους στρατιώτες όσο και τους πολίτες, να επιστρέψουν στα σπίτια τους και τους στρατώνες με ένα ειρηνικό και συντεταγμένο τρόπο.

 

Γ. Σε μια συνάντηση που έγινε  στο παλάτι της Ταυρίδας αργά τη νύχτα στις 16-17 Ιουλίου, ανάμεσα σε κάποιους Μπολσεβίκους και οργανώσεις Διακτιδικών, υποστήριξα την κίνηση του Κάμενεφ ότι θα έπρεπε να γίνει  κάθε τι για να εμποδιστεί η επανάληψη της διαδήλωσης της 17 Ιουλίου. Όταν όμως μαθεύτηκε από τους προπαγανδιστές, οι οποίοι έφτασαν από τις διάφορες φρουρές, ότι τα συντάγματα και οι εργοστασιακοί εργάτες είχαν ήδη αποφασίσει να βγουν στους δρόμους και  ότι ήταν αδύνατο να συγκρατήσουμε το πλήθος μέχρι να τερματιστεί η κυβερνητική κρίση, όλοι εκείνοι που ήταν παρόντες συμφώνησαν ότι το καλύτερο που είχαμε να κάνουμε ήταν να κατευθύνουμε την διαδήλωση μέσα σε ειρηνικά πλαίσια και να ζητήσουμε από τις μάζες να αφήσουν τα όπλα τους στο σπίτι.

 

Δ. Στη διάρκεια της ημέρας της 17ης Ιουλίου όπου βρισκόμουν στο παλάτι της Ταυρίδας, εγώ και οι σύντροφοι Μπολσεβίκοι περισσότερο από μια φορά προτείναμε αυτή την πορεία στο πλήθος.

 

3. Το γεγονός ότι δεν είμαι συνδεδεμένος με την «Πράβδα» και δεν είμαι μέλος του Μπολσεβίκικου κόμματος, δεν είναι εξαιτίας πολιτικών διαφορών αλλά λόγω συγκεκριμένων καταστάσεων στην ιστορία του κόμματός μας οι οποίες τώρα έχουν χάσει όλη τους τη σημασία.

 

  4. Η προσπάθεια των εφημερίδων να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι εγώ δεν έχω να κάνω τίποτα με τους Μπολσεβίκους έχει περίπου την ίδια αλήθεια μ' αυτή την αναφορά που λέει ότι ζήτησα από τις αρχές να με προστατεύσουν από τη βία της μάζας ή με τις εκατοντάδες άλλες πλαστές φήμες του ίδιου τύπου.

 

Απ' όλα αυτά που είπα, είναι ξεκάθαρο ότι δεν μπορείτε λογικά να με αποκλείσετε από το ένταλμα σύλληψης το οποίο έχετε φτιάξει για το Λένιν, τον Κάμενεφ και τον Ζηνόβιεφ. Επίσης δεν πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία στα μυαλά σας ότι είμαι το ίδιο, ένας ασυμβίβαστος πολιτικός αντίπαλος όσο οι παραπάνω σύντροφοι.  Αφήνοντας με απ’ έξω απλά δίνετε έμφαση στη αντεπαναστατική πρακτική που βρίσκεται πίσω από την επίθεση ενάντια στον Λένιν, τον Ζηνόβιεφ και τον Κάμενεφ» (από το βιβλίο «The Age of the Permanent Revolution», σελ. 98-99, Αγγλική Έκδοση). Σ' όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο Τρότσκι εξέφρασε σε πλήθος περιπτώσεων τη συμφωνία του με θέση των Μπολσεβίκων. Και ως αποτέλεσμα αυτού φυλακίστηκε για άλλη μια φορά.

 

Ο ΣΤΑΛΙΝ ΕΚΘΕΙΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΤΡΟΤΣΚΙ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ!

 

Σήμερα ο ρόλος του Τρότσκι κατά την Οκτωβριανή επανάσταση είναι καθολικά αναγνωρισμένος. Όμως αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι η εμπειρία της Ρώσικης επανάστασης αποδεικνύει την τεράστια σημασία του υποκειμενικού παράγοντα και του ρόλου της προσωπικότητας στην ιστορία. Ο Μαρξισμός είναι ντετερμινιστικός, αλλά όχι «μοιρολάτρης». Οι παλιοί Ρώσοι ποπουλιστές και τρομοκράτες ήταν «εθελοντές» και ουτοπικοί. Φαντάσθηκαν ότι όλη η ιστορία εξαρτιόταν από τη θέληση των ατόμων, «των μεγάλων ανθρώπων» και των ηρώων, ανεξαρτήτως της αντικειμενικής κατάστασης και των νόμων της ιστορίας. Ο Πλεχάνωφ και οι Ρώσοι Μαρξιστές διεξήγαγαν έναν αδιάλλακτο αγώνα ενάντια στην ιδεαλιστική ερμηνεία της ιστορίας.

 

Υπάρχουν στιγμές όμως στην ιστορία της κοινωνίας, όπου όλοι οι αντικειμενικοί παράγοντες για την επανάσταση έχουν αναπτυχθεί και έτσι ο υποκειμενικός παράγοντας, η ηγεσία, γίνεται ο αποφασιστικός παράγοντας. Σε τέτοιες στιγμές ολόκληρη η ιστορική διαδρομή εξαρτάται από τις δραστηριότητες μιας μικρής ομάδας ατόμων, ακόμα και ενός μόνο προσώπου. Ο Ένγκελς εξήγησε ότι υπάρχουν ιστορικές περίοδοι στις οποίες 20 χρόνια φαινομενικά δεν συμβαίνει τίποτα. Όμως τόνισε επίσης ότι υπάρχουν άλλες περίοδοι στις οποίες η ιστορία 20 χρόνων μπορεί να συμπυκνωθεί στο διάστημα λίγων εβδομάδων ή ακόμα και ημερών. Εάν δεν υπάρχει ένα επαναστατικό κόμμα με μία επαναστατική ηγεσία που να επωφεληθεί της κατάστασης, αυτή η στιγμή μπορεί να χαθεί και να χρειασθούν 10 ή 20 χρόνια προτού ξαναπαρουσιασθεί άλλη μία ευκαιρία.

 

Στο σύντομο διάστημα των 9 μηνών μεταξύ του Φεβρουαρίου και του Οκτωβρίου 1917, εμφανίσθηκε ξεκάθαρα η σπουδαιότητα του ζητήματος της τάξης, του κόμματος και της ηγεσίας. Το Μπολσεβίκικο κόμμα ήταν το πιο επαναστατικό κόμμα στην ιστορία. Όμως, παρά την τεράστια εμπειρία του και τη συσσωρευμένη δύναμη της ηγεσίας του, κατά την αποφασιστική στιγμή οι ηγέτες της Πετρούπολης δίστασαν και μπήκαν σε κρίση. Σε τελική ανάλυση, η μοίρα της Επανάστασης έπεσε στους ώμους δύο ανδρών: του Λένιν και του Τρότσκι. Χωρίς αυτούς η Οκτωβριανή επανάσταση δεν θα είχε γίνει ποτέ.

 

ΛΕΝΙΝ ΚΑΙ ΤΡΟΤΣΚΙ

 

Με μια πρώτη ματιά, αυτή η εκτίμηση  φαίνεται να αναιρεί τη μαρξιστική κατανόηση του ρόλου του ατόμου στην ιστορία. Όμως δεν είναι έτσι. Στην κατάσταση που ακολούθησε, χωρίς το κόμμα ο Λένιν και ο Τρότσκι θα ήταν τελείως αδύναμοι. Χρειάσθηκε κοντά δύο δεκαετίες δουλειάς το κτίσιμο και η τελειοποίηση αυτού του οργάνου, αποκτώντας κύρος μέσα στην εργατική τάξη και  βαθιές ρίζες ανάμεσα στις μάζες, στα εργοστάσια, στους στρατώνες και στα τμήματα της εργατικής τάξης. Ένα μόνο άτομο, ανεξάρτητα του πόσο μεγάλο μπορεί να είναι, δεν θα  μπορούσε ποτέ να πάρει τη θέση αυτού του οργάνου, το οποίο δεν μπορεί ποτέ να δημιουργηθεί μέσω του αυτοσχεδιασμού.

 

Η εργατική τάξη χρειάζεται ένα κόμμα για να αλλάξει την κοινωνία. Εάν δεν υπάρξει επαναστατικό κόμμα ικανό να προσφέρει μία συνειδητή ηγεσία στην επαναστατική ενεργητικότητα της τάξης, αυτή η ενέργεια μπορεί να χαθεί, με τον ίδιο τρόπο που χάνεται ο ατμός εάν δεν υπάρχει μηχανή που να μπορεί να χρησιμοποιήσει τη δύναμή του. Από την άλλη, κάθε κόμμα έχει και τη συντηρητική του πλευρά.

 

Στην πραγματικότητα κάποιοι επαναστάτες μπορεί να είναι οι πιο συντηρητικοί άνθρωποι. Αυτός ο συντηρητισμός αναπτύσσεται ως αποτέλεσμα των χρόνων της ρουτινιάρικης δουλειάς, η οποία είναι απολύτως αναγκαία, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε συγκεκριμένες συνήθειες και παραδόσεις που, σε μια επαναστατική κατάσταση, μπορούν να λειτουργήσουν ως φρένο, εάν δεν ξεπερασθούν από την ηγεσία. Στην αποφασιστική στιγμή, όταν η κατάσταση απαιτεί μία απότομη αλλαγή στον προσανατολισμό του κόμματος, από τη ρουτινιάρικη δουλειά στην κατάληψη της εξουσίας, οι παλιές συνήθειες έρχονται σε σύγκρουση με τις ανάγκες της νέας κατάστασης. Είναι ακριβώς σε ένα τέτοιο πλαίσιο που ο ρόλος της ηγεσίας είναι καθοριστικός.

 

Ένα κόμμα ως όργανο του αγώνα της μιας τάξης ενάντια στην άλλη, περιέχει κάποια σύγκριση με ένα στρατό. Έτσι, ένα κόμμα έχει επίσης τους στρατηγούς του, τους αξιωματικούς του, τους δεκανείς του και τους στρατιώτες του.

 

Σε μία επανάσταση, όπως στον πόλεμο, ο χρόνος είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Χωρίς το Λένιν και τον Τρότσκι, οι Μπολσεβίκοι θα είχαν αναμφίβολα διορθώσει τα λάθη τους. Αλλά με τι αντίτιμο; Η επανάσταση δεν μπορεί να περιμένει χρόνια για να διορθώσει το κόμμα τα λάθη του και το αντίτιμο της αμφιταλάντευσης και των καθυστερήσεων είναι η ήττα. Αυτό αποδείχθηκε ξεκάθαρα στη Γερμανία το 1923.

 

Για να καταλάβουμε το σημαντικό ρόλο που έπαιξε ο Τρότσκι το 1917, είναι αρκετό να διαβάσουμε την οποιαδήποτε εφημερίδα της περιόδου ή να διαβάσουμε την οποιαδήποτε σύγχρονη βιογραφία ή ιστορία, είτε είναι φιλική είτε εχθρική. Πάρτε για παράδειγμα τις παρακάτω γραμμές, γραμμένες μόλις δώδεκα μήνες μετά το ερχομό στην εξουσία των Μπολσεβίκων:

 

«Όλη η πρακτική δουλειά σε σχέση με την οργάνωση της εξέγερσης έγινε κάτω από την άμεση καθοδήγηση του συντρόφου Τρότσκι, πρόεδρου του Σοβιέτ της Πετρούπολης. Μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα ότι το Κόμμα είναι υποχρεωμένο κυρίως στο σύντροφο Τρότσκι για τη γρήγορη μεταστροφή της φρουράς της Πετρούπολης με τη μεριά του Σοβιέτ και τον αποτελεσματικό τρόπο με τον οποίο οργανώθηκε η δουλειά της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής.» Το παραπάνω απόσπασμα γράφτηκε από το Στάλιν στην επέτειο του πρώτου χρόνου της Οκτωβριανής επανάστασης. Αργότερα ο ίδιος ο Στάλιν γράφει: «Ο σύντροφος Τρότσκι δεν έπαιξε κανένα ιδιαίτερο ρόλο τόσο στο κόμμα όσο και στην εξέγερση του Οκτώβρη και δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά όντας ένα μέλος συγκριτικά καινούργιο στο κόμμα μας στην περίοδο του Οκτωβρίου.» (Τα έργα του Στάλιν, Μόσχα, έκδοση 1953)

 

Ο ΙΩΣΗΦ ΣΤΑΛΙΝ

 

Αργότερα, όχι μόνο ο Τρότσκι αλλά όλο το γενικό επιτελείο του Λένιν κατηγορήθηκε ότι ήταν «πράκτορες του Χίτλερ που υποστήριζαν την παλινόρθωση του καπιταλισμού στη Ρωσία»! Στην πράξη, όμως όπως αποδείχθηκε 74 χρόνια μετά τον Οκτώβρη και όπως προβλέφθηκε από τον Τρότσκι, ήταν οι διάδοχοι του Στάλιν αυτοί που πραγματοποίησαν τη διάλυση της ΕΣΣΔ και όλων των κατακτήσεων της Επανάστασης….

 

 Η ΣΤΑΛΙΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΨΕΥΔΩΝ

 

Στην κρίσιμη περίοδο από το Σεπτέμβρη έως τον Οκτώβρη του 1917 ο Λένιν ήταν ακόμα κυρίως στην παρανομία και το κύριο βάρος της πραγματοποίησης των πολιτικών και οργανωτικών προετοιμασιών για την εξέγερση έπεσε στους ώμους του Τρότσκι.

 

Οι πιο πολλοί από τους παλιούς συνοδοιπόρους του Λένιν, ο Κάμενεφ, ο Ζηνόβιεφ και ο Στάλιν, είτε ήταν αντίθετοι με την κατάληψη της εξουσίας, είτε είχαν τουλάχιστον μια επιφυλακτική και διφορούμενη θέση. Στην περίπτωση του Ζηνόβιεφ και του Κάμενεφ, η αντίθεσή τους με την εξέγερση του Οκτώβρη πήγε τόσο μακριά που δημοσίευσαν τα σχέδια για την εξέγερση στον μη κομματικό τύπο. Είναι αρκετή ακόμα και η πιο επιφανειακή ανάγνωση της αλληλογραφίας του Λένιν με την Κεντρική Επιτροπή για να δείξει τι αγώνα έκανε για να ξεπεράσει την αντίσταση της μπολσεβίκικης ηγεσίας. Σε κάποια στιγμή απείλησε ακόμα και να παραιτηθεί και να κάνει έκκληση στη βάση του κόμματος πάνω από το κεφάλι της Κεντρικής Επιτροπής. Σε αυτό τον αγώνα, ο Τρότσκι και η «Mezhrayontsy» («Δυαχτιδική») υποστήριξαν αποφασιστικά την επαναστατική γραμμή του Λένιν.

 

Ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία για τη Ρώσικη Επανάσταση είναι αυτό του Τζων Ρηντ με τίτλο «Οι Δέκα Μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο». Ο Λένιν στην εισαγωγή του περιγράφει αυτό το βιβλίο ως «την πιο αληθινή και παραστατική έκθεση γεγονότων» και πρότεινε ότι πρέπει να ανατυπωθεί σε «εκατομμύρια αντίτυπα και να μεταφρασθεί σε όλες τις γλώσσες.» Όμως υπό τον Στάλιν το βιβλίο του Τζων Ρήντ εξαφανίσθηκε από τις εκδόσεις τόσο του Σοβιετικού όσο και των ξένων Κομμουνιστικών κομμάτων. Δεν είναι δύσκολο να δούμε τους λόγους. Μία ματιά στην ύλη δείχνει ότι ο συγγραφέας αναφέρει τον Λένιν 63 φορές, τον Τρότσκι 53, τον Κάμενεφ 8, τον Ζηνόβιεφ 7, τον Μπουχάριν και τον Στάλιν μόνο δύο. Αυτό λίγο πολύ αντανακλά επακριβώς την πραγματική κατάσταση των πραγμάτων.

 

Η διαμάχη στο εσωτερικό του κόμματος διάρκεσε μέχρι το Οκτώβρη και ακόμα πιο πέρα. Το κύριο επιχείρημα των συμφιλιωτών ήταν ότι οι Μπολσεβίκοι δεν πρέπει να πάρουν την εξουσία από μόνοι τους, αλλά πρέπει να σχηματίσουν ένα συνασπισμό με τα άλλα "σοσιαλιστικά" κόμματα, εννοώντας τους Μενσεβίκους και τους Σοσιαλεπαναστάτες. Όμως αυτό ισοδυναμούσε με την παράδοση της εξουσίας πίσω στην αστική τάξη, όπως συνέβη στη Γερμανία μετά το Νοέμβρη του 1918. Ο Τζων Ρηντ περιγράφει το είδος των έντονων φιλονικιών στις οποίες οι αποκαλούμενοι «παλιοί» Μπολσεβίκοι συγκρούστηκαν επανειλημμένα με το Λένιν και τον Τρότσκι.

 

«Το συνέδριο επρόκειτο να αρχίσει στη μία η ώρα και πολύ πριν η μεγάλη αίθουσα είχε γεμίσει, αλλά μέχρι τις επτά δεν υπήρχε κανένα σημάδι εμφάνισης της εκτελεστικής γραμματείας…Οι φράξιες των Μπολσεβίκων και των Αριστερών Σοσιαλεπαναστατών συνεδρίαζαν στα δικά τους δωμάτια. Ολόκληρο το απόγευμα ο Λένιν και ο Τρότσκι είχαν να αγωνιστούν ενάντια στο συμβιβασμό. Ένα σημαντικό μέρος των Μπολσεβίκων ήταν υπέρ του να δημιουργήσουν μία κυβέρνηση όλων των σοσιαλιστικών κομμάτων. "Δεν μπορούμε να κρατήσουμε!" φώναζαν. "Είναι τόσοι πολλοί ενάντιά μας. Δεν έχουμε τους ανθρώπους. Θα απομονωθούμε και το όλο πράγμα θα καταρρεύσει." Αυτό έλεγαν ο Κάμενεφ, ο Ριαζάνοφ και οι άλλοι.

 

Όμως ο Λένιν, με τον Τρότσκι δίπλα του, παρέμειναν σταθεροί σαν βράχος. "Ας αποδεχθούν οι συμβιβασμένοι το πρόγραμμά μας και τότε μπορούν να μπουν μέσα! Δε θα παραχωρήσουμε ούτε έναν πόντο. Εάν υπάρχουν σύντροφοι εδώ που δεν έχουν το κουράγιο και τη θέληση να τολμήσουν ότι τολμάμε, ας τους αφήσουμε με τους υπόλοιπους των δειλών και των συμβιβασμένων! Στηριγμένοι στους εργάτες και τους στρατιώτες θα προχωρήσουμε μπροστά». («Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο»)

 

Ήταν τέτοιος ο βαθμός της ενότητας ανάμεσα στο Λένιν και τον Τρότσκι και η πλήρης ταύτιση τους στα μυαλά των ανθρώπων, που το Μπολσεβίκικο κόμμα λεγόταν συχνά «το κόμμα του Λένιν και του Τρότσκι».

 

Σε μια συνάντηση της Επιτροπής της Πετρούπολης στις 14 Νοέμβρη 1917, ο Λένιν μίλησε για τον κίνδυνο των συμβιβαστικών τάσεων στην κομματική ηγεσία, που αποτελούσαν μία απειλή ακόμα και μετά την Οκτωβριανή επανάσταση. Στις 14 Νοέμβρη, έντεκα μέρες μετά την επιτυχημένη εξέγερση, τρία μέλη της Κεντρικής Επιτροπής (Κάμενεφ, Ζηνόβιεφ, Νόγκιν), παραιτήθηκαν ως ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στην πολιτική του κόμματος και έβαλαν ένα τελεσίγραφο απαιτώντας το σχηματισμό μιας κυβέρνησης συνασπισμού που να συμπεριλαμβάνει τους Μενσεβίκους και τους Σοσιαλεπαναστάτες «διαφορετικά ο μόνος δρόμος που απομένει είναι η διατήρηση μίας καθαρά Μπολσεβίκικης Κυβέρνησης με τα μέσα της πολιτικής τρομοκρατίας». Ολοκλήρωσαν τη δήλωσή τους με μία έκκληση στους εργάτες για «άμεσο συμβιβασμό» στη βάση του συνθήματός «Ζήτω η κυβέρνηση όλων των Σοβιετικών κομμάτων!»

 

Αυτή η κρίση στις γραμμές του κόμματος φαινόταν πιθανό να καταστρέψει όλα τα κέρδη που κατακτήθηκαν από τον Οκτώβρη. Σε απάντηση στη δύσκολη κατάσταση, ο Λένιν υποστήριξε την έξωση των αιρετικών από την ηγεσία. Ήταν σε αυτή την κατάσταση που ο Λένιν έβγαλε ένα λόγο που τελείωσε με τα λόγια: «Κανείς συμβιβασμός! Μία ομογενοποιημένη Μπολσεβίκικη οργάνωση.» Στο πρωτότυπο κείμενο της ομιλίας του Λένιν υπάρχουν οι ακόλουθες λέξεις: «Όσον αφορά το συνασπισμό, δεν μπορώ να μιλήσω γι' αυτό σοβαρά. Ο Τρότσκι καιρό πριν είπε ότι αυτό ήταν αδύνατον. Ο Τρότσκι το κατάλαβε αυτό και από εκείνη τη στιγμή δεν υπήρξε καλύτερος Μπολσεβίκος».

 

Μετά το θάνατο του Λένιν, η ηγετική κλίκα Στάλιν, Κάμενεφ και Ζηνόβιεφ άρχισε μια συστηματική εκστρατεία παραχάραξης, επιδιώκοντας να υποτιμήσει το ρόλο του Τρότσκι στην επανάσταση και να ανεβάσουν το δικό τους. Για να το κατορθώσουν αυτό, έπρεπε να εφεύρουν το μύθο του "Τροτσκισμού", να βάλουν μία σφήνα ανάμεσα στη θέση του Τρότσκι και αυτή του Λένιν και των "Λενινιστών" (δηλαδή τάχα των ίδιων).

 

Οι πληρωμένοι ιστορικοί έψαξαν  μέσα στα συσσωρευμένα σκουπίδια των παλιών αντιπαραθέσεων, που είχαν ξεχασθεί εδώ και καιρό ακόμα και από αυτούς που συμμετείχαν σε αυτές. Ήταν ξεχασμένες γιατί όλα τα ζητήματα τα οποία είχαν μπει τότε είχαν επιλυθεί από την εμπειρία του Οκτώβρη και γι' αυτό δεν θα μπορούσαν να έχουν τίποτε άλλο παρά ένα αφηρημένο ιστορικό ενδιαφέρον.

 

Όμως ένα σοβαρό εμπόδιο στο δρόμο των παραχαρακτών ήταν η Οκτωβριανή επανάσταση. Αυτό το εμπόδιο παραμερίστηκε με τη βαθμιαία διαγραφή του ονόματος του Τρότσκι από τα ιστορικά βιβλία, με το ξαναγράψιμο της ιστορίας και τέλος με την πλήρη κατάπνιξη όλων, ακόμα και των πιο αβλαβών αναφορών, του ρόλου του Τρότσκι.

 

πηγη: πολιτικο καφενειο