γύρω από το ρατσισμό...

Με αφορμή την αποβίβαση των πρώτων 20 μαύρων σκλάβων το 1619 που προέρχονταν από την Αφρική στο Τζέιμσταουν της Βιρτζίνια,μερικές σκέψεις γύρω από το ρατσισμό...
Ο ρατσισμός όπως τον ξερουμε σήμερα αναπτύχθηκε σε μια κρίσιμη περίοσο της επέκτασης του καπιταλισμού, στη φάση της μετατροπής του σε κυρίαρχο τρόπο παραγωγής σε παγκοσμια κλιμακα. Με τη δημιουργία το 17ο αθ. και το 18ο αι.των αποικιακων φυτειων στο Ν.Κοσμο και τη μαζικη χρησιμοποιηση σκλαβων από την Αφρική για την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών, όπως ο κ απνός κι η ζάχαρη και πρώτων υλών για τη βιομηχανία, όπως το βαμβάκι, με στόχο την παγκόσμια αγορά. Όμως ήδη από το 1753 ο Σκωτσέζος φιλοσοφος Ντειβιντ Χιουμ είχε διακηρυξει "έχω την υποψία ότι οι νεγροι, και γενικως όλα τα ελίδη των ανθρωπων, είναι βιολογικά κατώτεροι από τους λευκούς".
Η ιδεα ότι οι Αφρικανοί ήταν βιολογικά κατώτεροι από τους λευλκούς, δικαιολογούσε τη στέρηση από τα δικαιώματα των Άγγλων πολιτών και τη μετατροπή τους σε δούλους. Όμως γιατι ήταν απαραίτητο να δικαιολογηθεί η δουλεία; Γιατί οι ιδεολόγοι της Ελλάδας και της Ρώμης δεν έβρισακν αναγκαίο να επεξεργαστούν μια αιτιολόγηση αυτού που αναγνώριζαν σαν "μη φυσική" κατασταση; H δουλεία στην αρχαιότητα και τη φεουδαρχία στηριζόταν σε εκμετάλλευση καταναγκαστικής εργασίας. Οι σκλάβοι είχαν υποβιβαστεί στην κατασταση κινητης περιουσίας, σε ομιλούντα εργαλεία (instrumentum vocale), συμφωνα με τους Ρωμαίους. Ο αγρότης στη φεουδαρχία, αν και τυπικά είχε μεγαλύτερα δικαιώματα και έλεγχο σε κάποιο κομμάτι γης, ήταν υποταγμένος στη στρατιωτική και δικαστική εξουσία του άρχοντα. Δεν ισχύει όμως το ίδιο στην καπιταλιστική κοινωνία γιατί ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής στηρίζεται στην ελεύθερη μισθωτή εργασία. Ο εργατης κι ο καπιταλιστής αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον στην αγορά εργασίας σαν νομικά ίσοι. Οιμεγάλες αστικές επαναστασεις οι οποίες σάρωσαν τα εμπόδια για την κυριαρχία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής κινητοποίησαν τις μάζες κάτω από το λάβαρο της ελευθερίας και της ισσότητας. Έτσι εμφανιζόταν το παράδοξο ότι ο καπιταλισμός, του οποίου η κυριαρχία στηριζόταν στην εκμετάλλευση ελεύθερης μισθωτής εργασίας, να επωφελείται σε τεραστιο βαθμό στη διάρκεια μιας κρίσιμης φάσης της ανάπτυξης του από τη δουλεία στις αποικίες. Ήταν σε αυτό το πλαίσιο που άρχισε να κερδίζει έδαφος η ιδέα ότι οι μαύροι ήταν "κατώτεροι άνθρωποι" και γι'αυτό δεν άξιζαν τα δικαιώματα που ολοένα και περισσότερο αναγνωρίζονταν στα ανθρώπινα όντα.Όμως η ρατσιστική ιδεολογία επιβίωσε και μετάτην κατάργηση της δουλείας. Στην πραγματικότητα προχώρησε ακόμα πιο πολύ με τη θεωρητική επεξεργασία, κατά τη διάρκεια του 19ου αι., μιας ψευδοεπιστημονικής βιολογίας των φυλών, που βασιζόταν σε μια εκχυδαϊσμένη παραποίηση της δαρβινικής θεωρίας της φυσικής επιλογής. Η νέα παγκόσμια κατάσταση "δικαιωνόταν" από την ιδέα ότι η βιολογική εξέλιξη των Ασιατών και των Αφρικανών έκανε αναγκαίο το να κυβερνηθούν από τις λευκές "φυλές", των οποίων το καθήκον ήταν να κυβερνήσουν τον κόσμο δήθεν και προς όφελος των υπηκόων τους.Όμως τι γίνεται με το ρατσισμό σήμερα; Εάν απλώς σταματούσαμε τα επιχειρήματα μας σε αυτό το σημείο θα σήμαινε ότι θεωρούμε το σύγχρονο ρατσισμό σαν ενα είδος κληρονομιάς από το παρελθόν που κατόρθωσε με καποιο τρόπο να επιβιώσει με καποιο τρόπο μετα την κατάργηση της δουλείας και την κατάρρευση των αποικιακών αυτοκρατοριών. Όμως σήμερα οι υλικές σαυνθήκες του σ΄θγχρονου καπιταλισμού συνεχίζουν να παρέχουν το έδαφος για την ανάπτυξη του ρατσισμού. Βέβαια, υπάρχει μια αλλαγή στη ρατσιστική ιδεολογία. Σήμερα προπαγανδίζεται η ιδέα ότι οι πολιτιστικές διαφορές ανάμεσα στους Ευρωπαίους και τους μη Ευρωπαϊκούς λαούς καθιστούν αδύνατη τη συνμβίωση τους στην ίδια κοινωνία. Μ'αυτόν τον τρόπο θέλουν να δικαιώσουν τους μεταναστευτικούς ελέγχους και το διωγμό των μαύρων. Εξάλλου, την "εθνότητα" ή την "κουλτούρα" την αντιλαμβάνονται σαν μια μοίρα από την οποία σδεν μπορεί κανείς να ξεφυγει. Αν και αναγνωρίζουν ότι η κουλτούρα αποτελει παράγωγο της ιστορίας , θεωρούν ότι δεν επιδεχεται παραπέρα εξέλιξη μεσα από την ανθρώπινη δράση.Ο σύγχρονος ρατσισμός με τη ρητορική του για πολιτιστικές διαφορές, προήλθε κι αυτός από τις συνθήκες του βιομηχανικού καπιταλισμού. Ο καπιταλισμός στην πλήρως ανεπτυγμένη του μορφή στηρίζεται στην εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας. Όμως η εργατική τάξη που πουλά την εργατική της δύναμη συντίθεται εσωτερικά με δύο τρόπους. Πρώτα απ' όλα ο τεχνικός καταμερισμός εργασίας απαιτεί ένα εργατικό δυναμικό με διαφορετικά είδη ειδίκευσης. Δεύτερον, οι καπιταλιστές για να εξασφαλίσουν επαρκή προσφορά εργασίας είναι συχνά αναγκασμένοι να υπερβαίνουν τα εθνικά τους συνορα, να προσελκύουν στη χώρα τους εργατες διαφορετικών εθνοτήτων.Οι καπιταλιστές απασχολούν μετανάστες εργατες γιατί τους εξυπηρετεί οικονομικά: συνεισφέρουν στην ελαστικότητα στης προσφοράς εργασίας και είναι συνήθως ανήμποροι να αρνηθούν απασχόληση σε χαμηλόμισθες, βρώμικες εργασίες που συχνά είναι εποχιακές. Όμως περισσότερο κι από αυτό, η ύπαρξη μιας εργατικής τάξης που αποτελειται από "ντόπιους" και μεταναστες κάνει δυνατή τη διάσπαση της εργατικής τάξης με φυλετικούς όρους. Αυτή η διάσπαση ενισχύεται εάν οι διαφορές εθνικότητας αντιστοιχούν, έστω και μερικά, σε διαφορές στον τεχνικό καταμερισμό της εργασίας, για παράδειγμα ανάμεσα σε ειδικευμένους και ανειδίκευτους εργάτες.Ο ρατσισμός προσφέρει στους λευκούς εργάτες την ψευδαίσθηση ότι είναι τμήμα μιας κυρίαρχης ενότητας. Σε στιγμές κρίσης, προσφέρει επίσης εξιλαστήρια θύματα: την καταπιεζόμενη ομάδα. Ο ρατσισμός δίνει έτσι στους λευκούς εργατες μια ιδιάιτερη ταυτότητα, ένα ενοποιητικό στοιζχείο με τους λευκούς καπιταλιστές. Έχουμε εδω λοιπόν, μια περίπτωση "φαντασιακής κονότητας" 'οπως έλεγε κι ο Μπενεντικτ Άντερσον στην σημαντική ανάλυση του για τον εθνικισμό. Το έθνος, υποστηρίζει, είναι μια "φαντασιακή πολιτική κοινότητα. Ανεξάρτητα από την πραγματική ανισότητα και εκμετάλλευση που κυριαρχεί στο εσωτερικό του, το έθνος γίνεται αντιληπτό σαν μια βαθιά οριζόνται συντροφικότητα".
Το ρητο "Διάιρει και βασίλευε" είναι μια αρχαία κατάκτηση της σοφίας της άρχουσας τάξης, που λάνσαρε ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Τιβέριος στον ο αι.μ.Χ.
Η καπιταλιστική κυριαρχία δεν αναβλύζει αυτόματα, πρέπει να οργανωθεί δραστήρια κι ο ρατσισμός είναι ένα χρήσιμο όπλο σε αυτή την κατεύθυνση...
του Άλεξ Καλλίνικου