Το παρόν του κομμουνισμού της «γενικής διάνοιας»

πηγή: Κοινά και αδιαίρετα

Το παρακάτω κείμενο είναι μια κριτική ματιά στο εισαγωγικό κείμενο στα πλαίσια του πανελλαδικού σώματος του ΝΑΡ για την καπιταλιστική κρίση: http://nar-krisi.blogspot.com/p/blog-page.html. Το κείμενο βρίσκεται και στο http://nar-krisi.blogspot.com/p/blog-page_18.html

Όπως όλα τα κείμενα έτσι και το κείμενο εργασίας «καπιταλιστική κρίση και Αριστερά» είναι ένα ανοικτό σύστημα σημείων και σημαινόμενων, ανάγνωσης, μεταφοράς και διαφοράς. Ένα κείμενο ανοικτό σε κάθε μορφή επανανοηματοδότησης και αμφισβήτησης.
Εκκινώντας σαφώς από κοινές αφετηρίες και πολιτικές αναφορές με την λογική του κειμένου θα προσπαθήσω να συνεισφέρω στο επαναστατικό εμπλουτισμό του διαμέσου της παραγωγικής αμφισβήτησης του. Για αυτό το λόγο έχω να επισημάνω τα παρακάτω:

Ο καπιταλισμός του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και ο κομμουνισμός

1) το κείμενο έχει ένα σοβαρό έλλειμμα: Δεν ασχολείται σχεδόν διόλου με το ζήτημα της σχέσης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής του «υπαρκτού σοσιαλισμού» με τον κλασικό καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής.
Μια σχέση διαφοράς και ταύτισης της αναπαραγωγής της κεφαλαιακής σχέσης στον ένα ή στο άλλο χώρο. Στο βαθμό που και στον «υπαρκτό καπιταλισμό» η εργατική τάξη υπήρχε ως εμπόρευμα υπήρχε ως εσωτερικό στοιχείο στην παραγωγή και αναπαραγωγή της κεφαλαιακής σχέσης. Σε ενότητα και σε διαλεκτική αντίθεση με το κεφαλαίο ήδη από την δεκαετία του 1920. Ποια λοιπόν η σχέση της «ανατολικής» εκδοχής του καπιταλισμού με την δυτική; Ποιος ο ρόλος της οικονομίας του υπαρκτού σοσιαλισμού σε σχέση με την παγκόσμια αγορά κατά την χρυσή 35ετία. Ποιος την περίοδο της κρίσης του 1973; Τι ρόλο έπαιξε η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και η προσάρτηση του στο βαθμό που επιτευχθεί και με τον τρόπο που επιτευχθεί. Μήπως η κατάρρευση του καπιταλισμού του «υπαρκτού σοσιαλισμού» το 1989 ήταν ο προπομπός της κατάρρευσης του υπαρκτού καπιταλισμού το 2007;
Και όλα αυτά δεν νομίζω πως είναι δευτερεύοντα ζητήματα ιστορικής και μόνο σημασίας αλλά βαθύτατα πολιτικά ζητήματα. Τόσο για τον ιστορικό κομμουνισμό και την σχέση του με τον καπιταλισμό και τις κρίσεις του. Όσο και για το μοντέλο του κομμουνισμού που θέλουμε να οικοδομήσουμε σε σχέση με την ιστορική και οικονομική εξέλιξη.
Οικοδομώντας ανάμεσα στο καπιταλισμό και στην θετική του υπέρβαση τον κομμουνισμό μια σχέση ενότητας και αντίθεσης, απόρροια τόσο της ταξικής πάλης, όσο και της υψηλής οργανικής σύνθεσης κεφαλαίου που βάζει την κεφαλαιακή κρίση σε βαθιά κρίση δίχως όμως να οδηγεί σε μια αυτόματη κατάρρευση.
Κατανοώντας πως όπως ανάμεσα στα διάκενα της καπιταλιστικής σχέσης γεννιέται ο κομουνισμός, έτσι και ανάμεσα στα διάκενα της αντιφατικής μακροχρόνιας κομμουνιστικής οικοδόμησης είναι δυνατόν να επιστρέφουν τα τέρατα του καπιταλισμού για να πνίξουν κάτι που δεν είναι δυνατό ή δεν είναι ώριμο αίτημα των καιρών.

Τα τρία επίπεδα και η «γενική διάνοια»

2) Είναι νομίζω αναγκαίο να δούμε τις πολύμορφες διαδρομές και εικόνες που παίρνει ο κομμουνισμός και να τον προσεγγίσουμε σε 3 αλληλένδετα διαλεκτικά επίπεδα: 1) Το κομμουνισμό ως η κοινωνία των ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών που στην πλήρη μορφή της είναι αδύνατο από σήμερα να την περιγράψουμε 2) Το Κομμουνισμό ως η τάση της χειραφέτησης που δημιουργείται από την υπεραναπτυξη του ίδιου του καπιταλισμού που από τα σήμερα διαμορφώνει τους υλικούς όρους για μια τέτοια κοινωνία σε μια πρώιμη αντιφατική φάση της.
3) Τον κομμουνισμό ως το κίνημα που αίρει την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, τινάζοντας στον αέρα την σχέση κεφάλαιο-εργασία, στηριζόμενό και στους υλικούς όρους που πιο παραπάνω περιγράψαμε. Το όποιο νέο εργατικό κίνημα, η όποια εργατική εξουσία-δημοκρατία, οι όποιες μεταβατικές μορφές κοινωνίας και η και κομμουνιστική επανάσταση θα πρέπει ως ενιαία ολότητα να εκφράζει τα διαφορετικά επίπεδα αυτού κινήματος, της τάσης και της προοπτικής. Τόσο στην αυτονομία του κάθε επιπέδου όσο και στην συσχέτιση του με το συνολικό επαναστατικό προτσές.

3) Ενώ σημειώνεται στο κείμενο ο σημαντικότατος ρόλος της «γενικής διάνοιας», υποβαθμίζεται στην συνέχεια. Είναι ολοφάνερη νομίζω η αδυναμία να καταδειχτεί πως ο καπιταλισμός της υψηλής οργανικής σύνθεσης κεφαλαίου δεν είναι άλλος από τον καπιταλισμό της «γενικής διάνοιας». Που ταυτόχρονα είναι και η έκφραση της πλέον ολοκληρωτικής υπαγωγής του συνόλου των κοινωνικών μορφών στο κεφάλαιο.
Μετατρέποντας την εργασία σε μια ολιστική έκφραση του σταθερού κεφαλαίου στο βαθμό που σχετικοποιεί την εργατική φιγούρα και ταυτόχρονα για αυτό το λόγο είναι και η πλέον ριζική έκφραση άρσης της αντίφασης του κεφαλαίου με την εργασία.
Πρόκειται για ένα κομβικό πεδίο που δημιουργει τους όρους και τις προϋποθέσεις για τον κομμουνισμό της γενικής διάνοιας. Δηλαδή για την συλλογική παραγωγή των κοινών με βάση την επινοητικότητα, την δεξιότητα, την φαντασία…ιδιαίτερα στους τομείς που κυριαρχεί η διανοητική εργασία, αναιρώντας τον νόμο της αξίας…
Αυτό φυσικά δεν μετατρέπει την κομουνιστικοποίηση σε μια αυτόματη διαδικασία μετατροπής του καπιταλισμού σε κομμουνισμό αλλά δημιουργεί τους παραγωγικούς όρους για μια μετάβαση στο κομμουνισμό.
Για το δυνάμωμα της τάσης της κομμουνιστικοποίησης στο βαθμό που επικεφαλής αυτής της τάσης μπαίνουν οι συνειδητές δυνάμεις της επαναστατικής κομμουνιστικής ανατροπής. Ως μια διαδικασία οντολογικοποιήσης της καθολικής κοινωνικής απελευθέρωσης, δηλαδή της κομμουνιστικής απελευθέρωσης.
Μένει βέβαια ανοικτό το πλέον σοβαρό ζήτημα που είναι η δημιουργία των πολιτικών όρων που όμως και εκεί αν το παραπάνω επιχείρημα ισχύει θα πρέπει να κινηθεί σε μια κατεύθυνση πλήρους αποδόμησης της εργατικής φιγούρας και όχι επανασυγκρότηση της…
Σε μια κατεύθυνση δημιουργίας δομών μιας κοινωνίας των ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών- από τα σήμερα… Και σε αυτό το επίπεδο το κείμενο δεν μπαίνει σχεδόν καθόλου ούτε στο πρώτο, ούτε στο δεύτερο μέρος. Ας ελπίσουμε πως στην δεύτερη θεματική ενότητα θα ανοίξει μια τέτοια συζήτηση.
Τα γεγονότα όμως είναι πεισματάρικα και θέλουν άμεση απάντηση. Ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός στην φάση της πιο βαθιάς του κρίσης δημιουργεί ένα τεράστιο στρατό ανέργων που οι ευκαιρίες να πουλήσουν την εργατική τους δύναμη όλο και μικραίνουν. Αυτό όμως με την σειρά του υποσκάπτει αντί να δυναμώνει την κεφαλαιακή σχέση
Τι κάνουμε σε αυτές τις περιπτώσεις σύντροφοι; Καλούμε το κράτος ή μια αριστερή κυβέρνηση ή μια εργατική κυβέρνηση να ανοίξει δουλειές για να βρει ο κόσμος δουλειά να φάει, δημιουργώντας νέους όρους που θα εκφραστεί η σχέση κεφάλαιο-εργασία, με αποτέλεσμα μια κεφαλαιακή επανασυγκρότηση;;
Ή διεκδικούμε ένα κοινωνικό μισθό πρόσβασης στο τεράστιο κοινωνικό πλούτο. Και παράλληλα συγκροτούμε κοινότητες αναγκών, συνεταιριστικές δομές αποπερίφραξης των κοινών.. από τα δημιουργήματα της πνευματικής εργασίας(πατέντες), την γνώση, το dna, τα φάρματα, τους ελεύτερους χώρους, τα δημόσια αγαθά, το νερό τον αέρα, την ενέργεια.
Όχι δεν πιστεύω στο άδειασμα του καπιταλισμού από το κομμουνισμό. Πιστεύω πως όλα θα εξαρτηθούν στο επίπεδο της εξουσίας, με μια όμως συνολική αντίληψη της κίνησης των πραγμάτων και των δυνάμεων. Εξουσία ως ο έλεγχος των δομών και των ροών της ζωής και όχι μόνο των θυλάκων της οικονομίας και της πολιτικής.
Με αλλά λόγια η αντικαπιταλιστική επανάσταση, η εργατική δημοκρατία και η κομμουνιστική απελευθέρωση, αναγνωρίζοντας την αυτονομία του κάθε επιπέδου και την αντιφατικότητα των γεγονότων δεν περιμένουν ούτε την μεγάλη εξεγερσιακή νύκτα των οδοφραγμάτων, ούτε το να γίνουν η κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Ξεκινάνε από τα σήμερα την μακροχρόνια και αντιφατική οικοδόμηση του «αλλού» που θα αντικαταστήσει το «σήμερα». Ξεκινάνε μαζί, ρωτώντας τους «κάτω». Σίγουρα θα υπάρξουν και οι τομές, οι ρήξεις και ο ασυνέχειες. Αυτά τα ρήγματα στο καπιταλιστικό χωρόχρονο που θα βάλουν το ζήτημα του άλματος. Μιας επαναστατικής διαλεκτικής της αρνητικότητας που θα έχει αποτέλεσμα στο βαθμό που ο άλλος κόσμος έχει ως ένα σημείο κτιστεί ως δυνατότητα και πραγματικότητα στο παλαιό κόσμο.
Κάτω από αυτό το πρίσμα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί τόσο η ενότητα της αριστεράς στο κίνημα, η αντικαπιταλιστική ανατροπή, το αντικαπιταλιστικό μέτωπο, μια κυβέρνηση της αριστεράς, όσο και ο φορέας της κομουνιστικής επαναθεμελίωσης και απελευθέρωσης.

Η «πρωτοπορία του «ελληνικού καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού»

3) Πρέπει να αναπτυχθεί στο κείμενο με ένα πιο διεισδυτικό και καινοτόμο μάτι ο ελληνικός κοινωνικός σχηματισμός, η επιθετικότητα και ο τυχοδιωκτικός χαρακτήρας του Ελληνικού κεφαλαίου, η ανισομέρεια του που καταλήγει να είναι προτέρημα σε αυτή την φάση της κρίσης. Καθώς την ίδια στιγμή που μιλάμε για κρίση χρέους και καλά κάνουμε, την ίδια στιγμή που μιλάμε για την δημιουργία επιτροπής λογιστικού έλεγχου του χρέους και σωστά ως ένα σημείο πράττουμε, οι καταθέσεις του Ελληνικού κεφαλαίου στην Ελβετία φτάνουν να καλύψουν 2 φορές το Ελληνικό χρέος.
Μήπως εν τέλει η ανισόμετρη και συνδυασμένη ανάπτυξη βρίσκει στην Ελλάδα μια τελείως πρωτότυπη έκφραση συνδυασμού αρχαϊκών, μοντέρνων, καπιταλιστικών και μετακαπιταλιστικών χαρακτηριστικών που δημιουργούν ευκαιρίες για μια αντικαπιταλιστική ανατροπή αλλά ταυτόχρονα δημιουργούν μπλοκαρίσματα στο πως εκφράζεται η ταξική πάλη;
Μήπως η ανισόμετρη ανάπτυξη του Ελληνικού καπιταλισμού στην φάση της ανάπτυξη του καπιταλισμού της «γενικής διάνοιας» βρέθηκε και ως ένα σημείο βρίσκεται και ακόμη στην «πρωτοπορία» της παγκόσμιας παραγωγικής διαδικασίας.
Και αυτό όχι τόσο για την σύνδεση της γνώσης, της επιστήμης, της τεχνολογίας με την παραγωγή, την παιδεία και την κοινωνική παραγωγή και αναπαραγωγή- αν και θα μπορούσε μιας άλλου τύπου ανάπτυξης- αλλά γιατί ο Ελλαδικός επενδυτικός ίστρος στον τουρισμό, στο εμπόριο και στην διασκέδαση είναι καθόλα σύγχρονος και ολόπλευρα, καθολικά και ολοκληρωτικά καπιταλιστικός.
Καθώς στο καπιταλισμό της «γενικής διάνοιας» σε παραγωγή μετατρέπετε η ολότητα της ζωής. Παραγωγικές γίνονται οι γλώσσες- δηλαδή οι τρόποι επικοινωνίας-παραγωγικό γίνεται το ίδιο το σώμα και οι κοινωνικές σχέσεις. Εξάλλου την άλλο είναι η «γενική διάνοια» παρά εκτός από την γενική, την καθολική διανοητικότητα του συνολικού κοινωνικού πράτειν.
Αν αυτό ισχύει δεν έχουμε έλλειμμα αλλά πλεόνασμα παραγωγής. Παραγωγή που μετατρέπεται σε άξια που μπορεί να μετρηθεί και να παράγει υπεράξια αλλά και παραγωγή που δεν μπορεί και εκφράζεται ως δεξιότητα, φαντασία, επινοητικότητα.. άρα μπορεί να παράγει πληθώρα εμπορευμάτων, υλικών και άυλων, να κυκλοφορεί τεράστια ποσότητα χρήματος αλλά το ποσοστό του κέρδους να πέφτει.

Εργατικό κίνημα της ανεξαρτησίας της τάσης χειραφέτησης

4) το ζήτημα του εργατικού κινήματος στην σχέση του με τις δομές που υπάρχουν και το νέο εργατικό κίνημα με τις δομές που θα έπρεπε ήδη να είχαμε οικοδομήσει παραμένει εν πολλοίς μετέωρο. Το υπάρχον εργατικό κίνημα αδυνατεί να αντισταθεί και στα ελάχιστο. Προϊόν μιας εποχής κοινωνικού συμβολαίου και μιας άλλης παραγωγικής βάσης αδυνατεί να ανταπεξέλθει και στο ελάχιστο στα καθήκοντα του να παζαρέψει την τιμή της εργατικής δύναμης.
Και ναι σίγουρα χρειαζόμαστε πιο δυνατά συνδικάτα που να καλύπτουν όλους τους εργαζόμενους και να λειτουργούν με όρους της πιο βαθιάς εργατικής δημοκρατίας και εξουσίας. Προσοχή όμως δεν μπορούμε να ξεχνούμε τα όρια ενός συνδικάτου σε σχέση με πιο συνειδητά και καθολικά επαναστατικά εργαλεία και όργανα, πχ εργατικά συμβούλια, σοβιέτ, επαναστατικά μέτωπα και κόμματα. Ούτε την διαλεκτική σχέση που προκύπτει ή θα προκύψει ανάμεσα τους στην πορεία του επαναστατικού προτσές.
Σύντροφοι θα συμφωνούσα με ότι λέγεται στο κείμενο σε σχέση με το συντονισμό των σωματείων καθώς την ταξική ανασυγκρότηση του υπάρχοντος εργατικού κινήματος, αλλά καλύτερα ακόμη θα ήταν να δούμε αυτά τα ζητήματα σε σχέση με την λογική του νέου εργατικού κινήματος και της αντίστροφης ιεράρχησης, με την τελευταία να έχει ξεχαστεί.
Που από γενικόλογες καντιανές προστακτικές σε αυτή την περίοδο της κρίσης έχουν μετατραπεί σε μια αδήριτη ιστορική αναγκαιότητα και δυνατότητα. Με στόχο να μετατραπούν σε μια πολιτική και υλική δύναμη στα χέρια των καταπιεσμένων και των εργαζόμενων.
Διαμέσου της παραγωγής και οικοδόμησης μορφών δυαδικής εξουσίας, στην κατεύθυνση της κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης- χειραφέτησης, με βάση και τα δεδομένα που δημιουργεί και ο καπιταλισμός «της γενικής διάνοιας».
Οι δομές του νέου εργατικού κινήματος κατά συνέπεια σε αυτή την συγκυρία θα έχουν σημαντικό και καθοριστικό λόγο ύπαρξης μόνο αν ενίσχυαν και δυνάμωναν τις κομουνιστικές τάσεις και προοπτική.
Αυτό σίγουρα δεν μηδενίζει το ρόλο των συνδικάτων ως το φορέα υπεράσπισης της τιμής της εργατικής δύναμης όσο και αν ο ρόλος τους έχει αποδυναμωθεί. Από την άλλη δεν ταυτίζει τις δυναμικές και μαχητικές δομές του νέου εργατικού κινήματος με το υπάρχον εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα. Αλληλοδιαπλέκονται και αλληλοδιαχωρίζονται διαλεκτικά δίχως να ταυτίζονται. Κινούνται σε μια λογικής ενότητας και αντίθεσης, όπως σε ενότητα κι αντίθεση βρίσκεται η τάση της χειραφέτησης με την τάση υποταγής, δηλαδή οι δυο «ψυχές» της εργατικής τάξης
Κάθε αγωνιστική κίνηση δυναμώνει τη τάση χειραφέτησης, μόνο που η τάση χειραφέτησης διαπερνά το πεδίο εργατική εξουσία και τείνει να ανεξαρτοποιηθεί στην διαδικασία διαλεκτικής αναίρεσης της σχέσης κεφάλαιο-εργασίας, δηλαδή στην μετάβαση στις δομές μιας κοινωνίας των ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών…Μιλώντας στο όνομα της προλεταριακής τάξης που αναιρεί την έννοια της εργατικής τάξης ως εσωτερικό συστατικό στοιχείο του κεφαλαίου.
Η ανεξαρτησία της τάσης χειραφέτησης από την τάση υποταγής δεν οδηγεί παρά στο να ενισχυθεί η άρση του κεφαλαίου με την εργασία.
Η εργατική δημοκρατία/ εξουσία για να μην πω η ακρατική δικτατορία του προλεταριάτου, ή συνομοσπονδία των κομμούνων, δεν είναι παρά αυτό το σύστημα των σημείων και των πεδίων που οι εργάτες αναιρούν τον εαυτό τους ως το άλλο τμήμα του κεφαλαίου. Μεταμορφώνονται σε προλεταρίους αρνητές της εργασίας. Σε ελεύθερους παραγωγούς μιας συνεταιριστικοποιημένης πολύμορφης δημιουργικότητας.
Τα παραπάνω δεν αυτονομούν την τακτική από την στρατηγική αλλά επιχειρούν να διαμορφώσουν μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα τους στο βαθμό που η τακτική είναι η έκφραση της τάσης της χειραφέτησης στο επίπεδο των δυνάμεων και των συσχετισμών στο σήμερα.
Κάτω από αυτήν την οπτική των ζητημάτων ένα κομμουνιστικό κόμμα θα είναι ένα πολύμορφος παραγωγικός κομμουνιστικός τόπος που θα λειτουργεί με βάση την κοινωνία των ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών και όχι απλώς η συλλλογικότητα της πιο συνειδητοποιημένης πρωτοπορίας που θα δρα ως τέτοια…
Ένας οργανισμός ολόπλευρης κοινωνικής χειραφέτησης έκφραση και αποτέλεσμα του συνειδητού επαναστατικού αγώνα των μαχόμενων προλεταρίων αρνητών της εργασίας που θα οικοδομούν κομουνιστικές κοινότητες.

Σύντροφοι δεν μηδενίζω την δουλεία που έχει γίνει στο κείμενο, ούτε τις τίμιες επαναστατικές προθέσεις κανενός συντρόφου. Σίγουρα δεν μπορούμε να κυνηγάμε ανεμόμυλους, μόνο που από την άλλη δεν μπορούμε, δεν πρέπει να επιλέξουμε να γειωθούμε σε μια αντικαπιταλιστική τακτική και ρητορική ξεχνώντας την κομμουνιστική επανάσταση και απελευθέρωση. Που δεν είναι ένα μονόπρακτο έργο αλλά μια πολύμορφη μακροχρόνια διαδικασία με πολλά, παρά πολλά επεισόδια και ανατροπές, θετικές και αρνητικές.
Κύρια και βασικά νομίζω σύντροφοι πως είμαστε ή θέλουμε να είμαστε κομμουνιστές και μετά αντικαπιταλίστες. Και αυτό συνεπάγεται να γίνουμε οι κύριοι φορείς του νέου που γεννιέται μέσα στο παλαιό και όχι απλώς οι αρνητές του και οι υπερασπιστές των φτωχών και των αδυνάτων.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΓΥΡΟΣ