Η ανάγκη για την οργάνωση μιας κεντρικής υπηρεσίας ταχυδρομείου που
θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες του ΕΛΑΣ την περίοδο της Κατοχής, τέθηκε
επιτακτικά στα μέσα του 1943, όταν με την ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου
(2/5/1943) ο ΕΛΑΣ άρχισε να ...
αναδιοργανώνεται από αντάρτικη δύναμη σε
τακτικό στρατό με τη συγκρότηση μεγάλων στρατιωτικών μονάδων κατά
γεωγραφικές περιοχές.
Μέχρι τότε ο τομέας αυτός των διαβιβάσεων καλυπτόταν από τους
«συνδέσμους» που έφιπποι ή -συνήθως- πεζή ήταν αναγκασμένοι να καλύπτουν
μεγάλες αποστάσεις μεταξύ των διασπαρμένων και συχνά πολύ
απομακρυσμένων, λόγω των συνεχών μετακινήσεων, στρατιωτικών τμημάτων.
Καθήκοντα συνδέσμου αναλάμβαναν πολύ συχνά τα θρυλικά Αετόπουλα, τα
μικρότερης ηλικίας παιδιά που πρόσφεραν στον αγώνα από το πλευρό της
ΕΠΟΝ.
Έτσι, με διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ τέθηκαν οι βάσεις για τη δημιουργία ταχυδρομικής υπηρεσίας στα ελεύθερα ελληνικά βουνά που θα κάλυπτε τις στρατιωτικές ανάγκες αλλά ταυτόχρονα θα έλυνε και το ζήτημα της πολιτικής-ιδιωτικής αλληλογραφίας.
«Με διαταγή του Γενικού μας Στρατηγείου, θα γίνουν ταχυδρομεία για την εξυπηρέτηση του αντάρτικου. Τούτο είναι συμπλήρωση μιας ανάγκης όλων των ανταρτών μετά τη νέα μας στρατιωτική οργάνωση. Σε κάθε Μεραρχία και Γεν. Στρατηγείο ιδρύεται γραφείο με κατάλληλο προσωπικό. Θα προτιμηθούνε οι υπάλληλοι Τ.Τ.Τ. [σ.σ. Ταχυδρομεία, Τηλεγραφεία, Τηλέφωνα]. Το κάθε γραφείο θα παραλαβαίνει την επίσημη και ιδιωτική αλληλογραφία, θα την ταξινομεί ανάλογα με το μέρος που πρέπει να πάει και θα τη στέλνει με ειδικό σύνδεσμο. Οι αντάρτες – ταχυδρόμοι θα διαλεχτούν από τους καλύτερους και θάχουν ταυτότητα ταχυδρόμου. Αυτοί μπορούν να είναι μόνιμοι μα θ’ αλλάζουν κάθε μήνα ή έκτακτα, εφ’ όσον είναι αμελείς στα καθήκοντά τους».
Στη συνέχεια αναφέρονται λεπτομέρειες για τις μετακινήσεις των ταχυδρόμων και τη συχνότητα μεταφοράς της αλληλογραφίας καθώς και η διαδικασία που θα παραδίνεται αυτή στις μονάδες. Οι σύνδεσμοι δεν καταργούνται αλλά παραμένουν σε ετοιμότητα και θα χρησιμοποιούνται σε έκτακτες αποστολές. Ιδιαίτερη σημασία έχει το επόμενο απόσπασμα του άρθρου, που αναφέρεται στην ιδιωτική αλληλογραφία των ανταρτών. Με τη διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ αντιμετωπίζεται το σημαντικό πρόβλημα της επικοινωνίας των ανταρτών με τις οικογένειες και τους δικούς τους και ορίζονται και κάποιοι κανόνες:
«Η αλληλογραφία των ανταρτών με τα σπίτια τους και τους συγγενείς θα ταξινομείται ξέχωρα κατά φακέλους Μεραρχιών στις περιοχές των οποίων βρίσκονται οι αποδέχτες. Εκεί θα γίνεται κατανομή κατά φακέλους Συνταγμάτων και Ταγμάτων, οπότε θα παραδίνονται στις πολιτικές οργανώσεις πού είναι υποχρεωμένες να προωθήσουν την αλληλογραφία μέχρι τους αποδέχτες, οι οποίοι μπορούν ν’ απαντήσουν στους αντάρτες με ανοιχτό γράμμα. Οι αντάρτες μπορούν να γράφουν κάθε 20 μέρες, ζητήματα οικογενειακής φύσης, και να δίνουν τα γράμματα ανοιχτά. Έτσι αρχίζουνε γοργά και σταθερά να ζωντανεύουν οι απαραίτητες υπηρεσίες ενός ταχτικού λαϊκού στρατού(…)».
Μετά την ίδρυση του αντάρτικου ταχυδρομείου επόμενο ήταν να προκύψει η ανάγκη για έκδοση και των ανάλογων γραμματοσήμων. Την πρωτοβουλία ανέλαβε η Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ, που εκείνη την εποχή ασκεί την εξουσία στις απελευθερωμένες περιοχές. Η προετοιμασία για την έκδοσή τους ξεκίνησε –πολύ πιθανά- στις αρχές του 1944, αφού τα γραμματόσημα, όπως θα δούμε στη συνέχεια, κυκλοφόρησαν στην Ελεύθερη Ελλάδα στις 25 Φλεβάρη του ίδιου χρόνου, μόλις δυο μέρες δηλαδή μετά τη συμπλήρωση ενός χρόνου από την ίδρυση της ΕΠΟΝ.
Δυο βδομάδες αργότερα, στις 10 Μάρτη του 1944, με πρωτοβουλία του ΕΑΜ ιδρύεται στη Βίνιανη Ευρυτανίας η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), η αποκαλούμενη και «Κυβέρνηση του βουνού» που αναλαμβάνει πλέον αυτή τη διακυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδας, και μεταξύ άλλων και την οργάνωση μιας ταχυδρομικής υπηρεσίας σε πολιτική-διοικητική βάση και όχι μόνο στρατιωτική, που ίσχυε μέχρι τότε.
(Και οι δυο αναφέρονται βέβαια στα γραμματόσημα που παρουσιάζουμε στη συνέχεια).
Στις 29 Ιούλη του 1944 οι Γραμματείς Συγκοινωνίας και Οικονομικών της ΠΕΕΑ υπογράφουν και την απόφαση με την οποία εγκρίνουν την κυκλοφορία των γραμματοσήμων του ΕΑΜ, μέχρι την έκδοση των νέων από την «Κυβέρνηση του βουνού». Στην απόφαση απαριθμούνται οι κλάσεις τους, τα χαρακτηριστικά και οι τεχνικές λεπτομέρειες της μορφής τους.
Στην παρακάτω φωτογραφία βλέπουμε έναν φάκελο με τέτοια γραμματόσημα που έχει ταχυδρομηθεί κανονικά και φέρει σφραγίδες αποστολής και άφιξης. Τον παραθέτει στο αντί (τ. 54) ο Παύλος Πυλαρινός και προσθέτει: «Διακρίνουμε σφραγίδα αποστολής Αγρινίου με ημερομηνία 7 Οκτωβρίου ΄44 (…) Επίσης φέρει σφραγίδα αφίξεως 12 Οκτωβρίου του ΄44 (…) Μέχρι σήμερα [18/9/1976] μας είναι γνωστά τέτοια φάκελα ταχυδρομημένα από 7 Οκτωβρίου μέχρι 13 Νοεμβρίου».
Τα ταχυδρομικά τέλη ήταν για το εσωτερικό 10.000.000 και για το
εξωτερικό 25.000.000, αλλά οι τιμές άλλαζαν κάθε τόσο λόγω του
πληθωρισμού. Για τον λόγο αυτό η πληρωμή σε είδος είχε μεγαλύτερη
αξιοπιστία. Είναι χαρακτηριστική η ανακοίνωση της τότε φιλοτελικής
εταιρίας «Φιλοτελιστές» που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Αγρινίου Φωνή του Λαού (12/11/1944): «Η φιλοτελική εταιρία παρέλαβε τα αναμνηστικά γραμματόσημα για την απελευθέρωση του Αγρινίου. Το
κάθε γραμματόσημο κοστίζει 25 εκατομ. Μπορεί κανείς να το αποχτήσει με
75 δράμια καλαμπόκι. Ό,τι ποσόν συγκεντρωθεί θα δοθεί στα θύματα
πολέμου».
Η λυσσαλέα επίθεση που εξαπολύθηκε από τις δυνάμεις της αντίδρασης σε ό,τι θυμίζει την τρισένδοξη ΕΑΜική Αντίσταση δεν κατάφερε βέβαια να εξαφανίσει από προσώπου γης τα γραμματόσημα του ΕΑΜ. Τις δεκαετίες που ακολούθησαν το καθεστώς της πολιτικής ανωμαλίας, των διωγμών και της μισαλλοδοξίας δεν μπόρεσε να σβήσει τα ίχνη της γιγάντιας συμβολής του λαού μας στον πόλεμο κατά του φασισμού, της κοινωνικής οργάνωσης της Ελεύθερης Ελλάδας στη ρότα της υπηρέτησης των λαϊκών αναγκών και συμφερόντων, της αντίστασης στην επέμβαση των δυνάμεων κατοχής του αγγλοαμερικάνικου ιμπεριαλισμού, και της τρίχρονης εποποιίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που ακολούθησε.
Τα γραμματόσημα του ΕΑΜ συμβολίζουν και σήμερα τις στιγμές λευτεριάς και ανάτασης που πρόλαβε να ζήσει ο λαός μας στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Μας υπενθυμίζουν πού μπορεί να φτάσει ένας λαός όταν αποφασίσει να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τις τύχες του στα χέρια του.
* «Εθνική Αλληλεγγύη»: Απελευθερωτική οργάνωση με ενιαίο πανελλαδικό χαρακτήρα που οργάνωσε την Πρόνοια για τα θύματα της Κατοχής και πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στον αγωνιζόμενο λαό δημιουργώντας στην Ελεύθερη Ελλάδα, αλλά και σε κατεχόμενες περιοχές, παιδικά συσσίτια, παιδικούς σταθμούς, νοσοκομεία, φαρμακεία, ιατρεία κλπ. Ιδρύθηκε στις 28 Μάη του 1941. Είχε πάνω από τρία εκατομμύρια μέλη, και τα 2/3 από αυτά ήταν γυναίκες.
Σημείωση: Βασική πηγή των στοιχείων που αντλήθηκαν για το άρθρο είναι τα τεύχη 54 (συντάκτης: Παύλος Πυλαρινός – 18/9/1976) και 80 (συντάκτης: Ερανιστής – 17/9/1977) του περιοδικού αντί. Τα επίσημα ντοκουμέντα της ΠΕΕΑ μεταγράφηκαν από τα ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ (τόμος πρώτος και τόμος δεύτερος), των εκδόσεων Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1981.
Γράφει ο Οικοδόμος ΑΤΕΧΝΩΣ
Έτσι, με διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ τέθηκαν οι βάσεις για τη δημιουργία ταχυδρομικής υπηρεσίας στα ελεύθερα ελληνικά βουνά που θα κάλυπτε τις στρατιωτικές ανάγκες αλλά ταυτόχρονα θα έλυνε και το ζήτημα της πολιτικής-ιδιωτικής αλληλογραφίας.
«Έτσι αρχίζουνε γοργά και σταθερά να ζωντανεύουν οι απαραίτητες υπηρεσίες ενός ταχτικού λαϊκού στρατού»
Σχετική αναφορά υπάρχει στην εφημερίδα Ο ΑΝΤΑΡΤΗΣ (όργανο του Στρατηγείου του ΕΛΑΣ Στερεάς Ελλάδας, αρ. φ. 10 και ημερομηνία έκδοσης 12/10/1943). Σε άρθρο με τίτλο «Αντάρτικο Ταχυδρομείο» αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής (οι υπογραμμίσεις δικές μας):«Με διαταγή του Γενικού μας Στρατηγείου, θα γίνουν ταχυδρομεία για την εξυπηρέτηση του αντάρτικου. Τούτο είναι συμπλήρωση μιας ανάγκης όλων των ανταρτών μετά τη νέα μας στρατιωτική οργάνωση. Σε κάθε Μεραρχία και Γεν. Στρατηγείο ιδρύεται γραφείο με κατάλληλο προσωπικό. Θα προτιμηθούνε οι υπάλληλοι Τ.Τ.Τ. [σ.σ. Ταχυδρομεία, Τηλεγραφεία, Τηλέφωνα]. Το κάθε γραφείο θα παραλαβαίνει την επίσημη και ιδιωτική αλληλογραφία, θα την ταξινομεί ανάλογα με το μέρος που πρέπει να πάει και θα τη στέλνει με ειδικό σύνδεσμο. Οι αντάρτες – ταχυδρόμοι θα διαλεχτούν από τους καλύτερους και θάχουν ταυτότητα ταχυδρόμου. Αυτοί μπορούν να είναι μόνιμοι μα θ’ αλλάζουν κάθε μήνα ή έκτακτα, εφ’ όσον είναι αμελείς στα καθήκοντά τους».
Στη συνέχεια αναφέρονται λεπτομέρειες για τις μετακινήσεις των ταχυδρόμων και τη συχνότητα μεταφοράς της αλληλογραφίας καθώς και η διαδικασία που θα παραδίνεται αυτή στις μονάδες. Οι σύνδεσμοι δεν καταργούνται αλλά παραμένουν σε ετοιμότητα και θα χρησιμοποιούνται σε έκτακτες αποστολές. Ιδιαίτερη σημασία έχει το επόμενο απόσπασμα του άρθρου, που αναφέρεται στην ιδιωτική αλληλογραφία των ανταρτών. Με τη διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ αντιμετωπίζεται το σημαντικό πρόβλημα της επικοινωνίας των ανταρτών με τις οικογένειες και τους δικούς τους και ορίζονται και κάποιοι κανόνες:
«Η αλληλογραφία των ανταρτών με τα σπίτια τους και τους συγγενείς θα ταξινομείται ξέχωρα κατά φακέλους Μεραρχιών στις περιοχές των οποίων βρίσκονται οι αποδέχτες. Εκεί θα γίνεται κατανομή κατά φακέλους Συνταγμάτων και Ταγμάτων, οπότε θα παραδίνονται στις πολιτικές οργανώσεις πού είναι υποχρεωμένες να προωθήσουν την αλληλογραφία μέχρι τους αποδέχτες, οι οποίοι μπορούν ν’ απαντήσουν στους αντάρτες με ανοιχτό γράμμα. Οι αντάρτες μπορούν να γράφουν κάθε 20 μέρες, ζητήματα οικογενειακής φύσης, και να δίνουν τα γράμματα ανοιχτά. Έτσι αρχίζουνε γοργά και σταθερά να ζωντανεύουν οι απαραίτητες υπηρεσίες ενός ταχτικού λαϊκού στρατού(…)».
Μετά την ίδρυση του αντάρτικου ταχυδρομείου επόμενο ήταν να προκύψει η ανάγκη για έκδοση και των ανάλογων γραμματοσήμων. Την πρωτοβουλία ανέλαβε η Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ, που εκείνη την εποχή ασκεί την εξουσία στις απελευθερωμένες περιοχές. Η προετοιμασία για την έκδοσή τους ξεκίνησε –πολύ πιθανά- στις αρχές του 1944, αφού τα γραμματόσημα, όπως θα δούμε στη συνέχεια, κυκλοφόρησαν στην Ελεύθερη Ελλάδα στις 25 Φλεβάρη του ίδιου χρόνου, μόλις δυο μέρες δηλαδή μετά τη συμπλήρωση ενός χρόνου από την ίδρυση της ΕΠΟΝ.
Δυο βδομάδες αργότερα, στις 10 Μάρτη του 1944, με πρωτοβουλία του ΕΑΜ ιδρύεται στη Βίνιανη Ευρυτανίας η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), η αποκαλούμενη και «Κυβέρνηση του βουνού» που αναλαμβάνει πλέον αυτή τη διακυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδας, και μεταξύ άλλων και την οργάνωση μιας ταχυδρομικής υπηρεσίας σε πολιτική-διοικητική βάση και όχι μόνο στρατιωτική, που ίσχυε μέχρι τότε.
«Μέχρις ότου εκδοθούν γραμματόσημα της ΠΕΕΑ»
Αφού περάσει ένα χρονικό διάστημα ικανό να λυθούν οργανωτικά και άλλα ζητήματα, στις 13 Ιούλη του 1944 οι Γραμματείς (υπουργοί) Συγκοινωνίας Εμμανουήλ Μάντακας και Οικονομικών Ηλίας Τσιριμώκος υποβάλλουν στην ΠΕΕΑ την παρακάτω «αιτιολογική έκθεση»:Η πρόταση των δυο Γραμματέων γίνεται δεκτή και στις 22 Ιούλη υπογράφεται η πράξη με αριθμό 51 της ΠΕΕΑ που τους εξουσιοδοτεί να προχωρήσουν στην έκδοση και κυκλοφορία των γραμματοσήμων της ΠΕΕΑ, να ορίσουν τις προδιαγραφές και τα χαρακτηριστικά τους, ενώ για μια ακόμα φορά καταγράφεται ότι μέχρι την έκδοση των γραμματοσήμων της ΠΕΕΑ θα επιτρέπεται η κυκλοφορία της από 25/2/1944 έκδοσης γραμματοσήμων του ΕΑΜ.Αιτιολογική έκθεσηΠρος την Πολιτική Επιτροπή
Με την πρόοδο της Κρατικής οργάνωσης στην Ελεύθερη Ελλάδα, έγινε αισθητή αλλά και δυνατή η ταχυδρομική εξυπηρέτησή της. Γι’ αυτό εισηγούμαστε την Πράξη αυτή που προβλέπει την Εκδοση και κυκλοφορία γραμματοσήμων.
Ως που να οργανωθεί η Κρατική Ταχυδρομική Υπηρεσία η εξυπηρέτηση των ταχυδρομικών αναγκών του πληθυσμού θα εξακολουθήσει να γίνεται, όπως και μέχρι σήμερα, από τις εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις του ΕΑΜ.
Για τη διαβίβαση της αλληλογραφίας η ΚΕ του ΕΑΜ είχε εκδώσει οχτώ κλάσεις γραμματοσήμων που τέθηκαν σε κυκλοφορία στην Ελεύθερη Ελλάδα από τις 25 του Φλεβάρη 1944. Με την ίδρυση όμως της ΠΕΕΑ, στις 10 του Μάρτη 1944, τα γραμματόσημα αυτά έπαψαν να έχουν αναγνωρισμένη χρήση, ενώ η έκδοσή τους αποτελεί σταθμό στην ιστορία τής ταχυδρομικής μας συγκοινωνίας και η αναμνηστική τους αξία για τους φιλοτελιστές είναι μεγάλη. Από τα γραμματόσημα αυτά τα περισσότερα έχουν διατεθεί και απομένουν ορισμένες σειρές, που σκόπιμο είναι να κυκλοφορήσουν για όφελος του Εθνικοαπελευθερωτικού Μετώπου – ΕΑΜ, που από το 1941 σήκωσε τη σημαία της λευτεριάς και βάσταξε όλα τα έξοδα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.
Γι’ αυτό με το άρθρο 2 της Πράξης που εισηγούμαστε επιτρέπεται στην Κ.Ε. του ΕΑΜ να κυκλοφορήσει, μέχρις ότου εκδοθούν γραμματόσημα της ΠΕΕΑ, τις σειρές από τα γραμματόσημα αυτά που της απόμειναν.
Στην Έδρα της Επιτροπής, 13 Ιούλη 1944.
Ο Γραμματέας Συγκοινωνίας ΕΜ. ΜΑΝΤΑΚΑΣ
Ο Γραμματέας Οικονομικών ΗΛ. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ
Στα επίσημα έγγραφα λοιπόν καταγράφεται ότι τα γραμματόσημα του ΕΑΜ κυκλοφόρησαν στις 25 Φλεβάρη του 1944 και από «αυτά τα περισσότερα έχουν διατεθεί και απομένουν ορισμένες σειρές», ενώ υπεύθυνοι για να εγκρίνουν την κυκλοφορία των σειρών που απέμειναν ορίζονται οι δυο προαναφερόμενοι Γραμματείς-υπουργοί της ΠΕΕΑ. Αναφέρεται επίσης ότι η αναμνηστική αξία των γραμματοσήμων «για τους φιλοτελιστές είναι μεγάλη». Ας μείνουμε λίγο σε αυτό το σημείο για να προσθέσουμε μερικά ακόμα στοιχεία που σίγουρα ενδιαφέρουν –και- τους πολυάριθμους φίλους του γραμματόσημου.ΠΡΑΞΗ 51
«Έκδοση και κυκλοφορία γραμματοσήμων»Έχοντας υπόψη το Ψήφισμα Α’ του Εθνικού Συμβουλίου της 27 Μάη 1944Αποφασίζουμε
Άρθρο 1
- Για την ταχυδρομική εξυπηρέτηση της Ελεύθερης Ελλάδας οι Γραμματείς Συγκοινωνίας και Οικονομικών μπορούν να προβούν στην έκδοση και κυκλοφορία γραμματοσήμων.
- Οι παραστάσεις, οι διαστάσεις, οι κλάσεις και η αξία των γραμματοσήμων, ο χρόνος κυκλοφορίας και κάθε σχετική λεπτομέρεια κανονίζονται με κοινή απόφαση των Γραμματέων Συγκοινωνίας και Οικονομικών.
Άρθρο 2
- Ως που να εκδοθούν τα γραμματόσημα του άρθρου 1, οι Γραμματείς Συγκοινωνίας και Οικονομικών μπορούν, με κοινή απόφασή τους, να επιτρέψουν την κυκλοφορία των γραμματοσήμων που έχει εκδώσει η Κ.Ε. του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) και είχε θέσει σε κυκλοφορία στην Ελεύθερη Ελλάδα από τις 25 Φλεβάρη 1944.
Ψηφίστηκε από την Αντιπροσωπεία του Εθνικού Συμβουλίου στη συνεδρίαση της 21 Ιούλη 1944.
- Με την ίδια απόφαση θα οριστούν οι σειρές των γραμματοσήμων, ο αριθμός των γραμματοσήμων κάθε σειράς, η αξία, ο χρόνος κυκλοφορίας και κάθε άλλη λεπτομέρεια.
Στην Έδρα της Επιτροπής, 22 Ιούλη 1944
Ο Αντιπρόεδρος της Π.Ε.Ε.Α.
ΕΥΡ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣΤα ΜέληΘεωρήθηκε και σφραγίστηκε.
ΗΛ. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ, ΓΙΩΡΓΗΣ ΣΙΑΝΤΟΣ, ΕΜ. ΜΑΝΤΑΚΑΣ, Π. ΚΟΚΚΑΛΗΣ,
Κ. ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, ΣΤ. ΧΑΤΖΗΜΠΕΗΣ
Στην Έδρα της Επιτροπής, 22 Ιούλη 1944
Ο Γραμματέας της ΔικαιοσύνηςΔελτίο Πράξεων και Αποφάσεων της ΠΕΕΑ,
ΗΛ. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ
5 Αυγούστου 1944, σ. 58
«Κυκλοφορία γραμματοσήμων έκδοσης Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου – ΕΑΜ»
Σε άρθρο του στο περιοδικό αντί (αρ. τ. 54) ο μελετητής του ελληνικού γραμματόσημου Παύλος Πυλαρινός, αναφερόμενος στα γραμματόσημα του ΕΑΜ γράφει: «Μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί τέτοια γραμματόσημα ταχυδρομημένα αλλά ούτε και τίποτε στοιχεία που να δικαιολογούν τον σκοπό της εκδόσεώς τους. (…) Κατά μια πληροφορία του κ. Κων/νου Αντωνίου, βαθύ γνώστη του ελληνικού γραμματοσήμου (…) τυπώθηκαν σε κάποιο τυπογραφείο της οδού Ζήνωνος και οι τυπογράφοι πιάστηκαν αργότερα και τουφεκίστηκαν. Και θα τελειώσουμε με τα χαρακτηριστικά αυτών των γραμματοσήμων. Είναι τυπωμένα σε χαρτί φτηνό, δηλαδή της τυπογραφικής μεθόδου, δεν έχουν υδατόσημο και η οδόντωση είναι SS».(Και οι δυο αναφέρονται βέβαια στα γραμματόσημα που παρουσιάζουμε στη συνέχεια).
Στις 29 Ιούλη του 1944 οι Γραμματείς Συγκοινωνίας και Οικονομικών της ΠΕΕΑ υπογράφουν και την απόφαση με την οποία εγκρίνουν την κυκλοφορία των γραμματοσήμων του ΕΑΜ, μέχρι την έκδοση των νέων από την «Κυβέρνηση του βουνού». Στην απόφαση απαριθμούνται οι κλάσεις τους, τα χαρακτηριστικά και οι τεχνικές λεπτομέρειες της μορφής τους.
Απόφαση
«Κυκλοφορία γραμματοσήμων έκδοσης Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου – ΕΑΜ».Έχοντας υπόψη το άρθρο 2 της Πράξης 51Αποφασίζουμε
- Εγκρίνουμε να κυκλοφορήσουν στην Εθνική Ελλάδα τα γραμματόσημα που εκδόθηκαν από το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο —ΕΑΜ— για την ενίσχυση του απελευθερωτικού αγώνα. Η κυκλοφορία των γραμματοσήμων αυτών θα εξακολουθήσει μέχρις ότου εκδοθούν γραμματόσημα της ΠEEΑ.
- Οι κλάσεις των παραπάνω γραμματοσήμων είναι:
α) Κλάση 1. Δραχ. 1.000. Διαστάσεις: 0,024Χ0,030. Χρώμα: Κόκκινο ανοικτό. Παράσταση: Πουλί με ανοιγμένες φτερούγες. Στην απάνω αριστερή γωνία και σε δυο οριζόντιες σειρές ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ», στην κάτω δε δεξιά γωνία, σε άσπρο πλαίσιο (0,005Χ0,007) η λέξη «ΕΑΜ» (οριζόντια) και κάτω απ’ αύτή η αξία του.
β) Κλάση 2. Δραχ. 2.000. Διαστάσεις: 0,029Χ0,23. Χρώμα: Βιολέ. Παράσταση: Αντάρτης με ριχτή την κάπα του και το όπλο «παρά πόδας». Κάτω οριζόντια σ’ όλο το μάκρος ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Στήν απάνω δεξιά γωνία σε άσπρο πλαίσιο (0,005Χ0,008), η λέξη «ΕΛΑΣ» (οριζόντια) και κάτω απ’ αυτή η αξία του.
γ) Κλάση 3. Δραχ. 4.000. Διαστάσεις: 0,022Χ0,030. Χρώμα: Καφέ. Παράσταση: Εργάτης με σπάθη, σε προσπάθεια για το σπάσιμο των δεσμών της σκλαβιάς. Κάτω και σε δυο οριζόντιες σειρές ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Στην απάνω δεξιά γωνία και κάτω απ’ τη σπάθη, σε άσπρο πλαίσιο (0.004Χ0,006), οι λέξεις «ΕΕΑΜ» (οριζόντια), «ΕΑΜ» (κάθετα) σε σχήμα γωνίας και μέσα στη γωνία η αξία του.
δ) Κλάση 4. Δραχ. 6.000. Διαστάσεις: 0,024Χ0,030. Χρώμα: Κίτρινο. Παράσταση: Τμήμα της Ελεύθερης Ελλάδας πλαισιωμένο με φύλλα δρυός και Ελιάς, τά σύμβολα ειρήνης και ανδρείας. Στο κάτω μέρος σε κορδέλα ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Στην απάνω αριστερή γωνία σε άσπρο πλαίσιο (0.006Χ0.007), η λέξη «ΕΑΜ» (οριζόντια) και κάτω απ’ αυτή η αξία του.
ε) Κλάση 5. Δραχ. 8.000. Διαστάσεις: 0,023Χ0.031. Χρώμα: Πορτοκαλί. Παράσταση: Σωρός από κόκκαλα πάνω στα οποία είναι γιγαντωμένο το δέντρο της λευτεριάς. Στα κλαριά του γράφονται οί λέξεις «απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη». Κάτω σε ομοιόχρωμο πλαίσιο (0,006Χ0,031) και σε δυο σειρές ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Πάνω στην αριστερή γωνία, σε άσπρο πλαίσιο (0,004Χ0.007), η λέξη «ΕΑΜ» (κάθετα) η χρονολογία 1941 (οριζόντια), σε σχήμα γωνίας και μέσα στη γωνία η αξία του.
στ) Κλάση 6. Δραχ. 10.000. Διαστάσεις 0,023Χ0,030. Χρώμα: Μπλε ανοιχτό. Παράσταση: Αντάρτης με αρκτική χλαίνη και το όπλο «ανηρτημένο». Κάτω, σε ξεδιπλωμένη κορδέλα, ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ» λοξά και σε δυο σειρές. Αριστερά και πάνω απ’ τον τίτλο σε άσπρο πλαίσιο (0.006Χ0.007) οι λέξεις «ΕΑΜ—ΕΛΑΣ» (οριζόντια σε δυο σειρές), κάτω δε απ’ αυτές η αξία του.
ζ) Κλάση 7. Δραχ. 25.000. Διαστάσεις: 0,024Χ0,031. Χρώμα: Μαύρο. Παράσταση: Η Νίκη έτοιμη να δαφνοστεφανώσει τους απελευθερωτές. Αριστερά και δεξιά της εικόνας σε δυο κάθετες σειρές ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Στην απάνω δεξιά γωνία, σε άσπρο πλαίσιο (0,004Χ0,007), η λέξη «ΕΑΜ» (οριζόντια) και κάτω απ’ αυτή η αξία του.
η) Κλάση 8. Δραχ. 40.000. Διαστάσεις: 0,023Χ0,031. Χρώμα: Κόκκινο βαθύ. Παράσταση: Επονίτης αντάρτης με ριχτή την κάπα του και το όπλο ψηλά σε θέση εξόρμησης. Στην απάνω αριστερή γωνία και σε δυο οριζόντιες σειρές ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Κάτω δεξιά σε άσπρο πλαίσιο (0,005Χ0,007), η λέξη «ΕΑΜ» (οριζόντια) «ΕΠΟΝ» (κάθετα) σε σχήμα γωνίας και μέσα στη γωνία η αξία του.
Στην Έδρα της Επιτροπής, 29 Ιούλη 1944
Ο Γραμματέας Συγκοινωνίας
ΕΜ. ΜΑΝΤΑΚΑΣΟ Γραμματέας ΟικονομικώνΔελτίο Πράξεων και Αποφάσεων της ΠEEΑ, 5 Αυγούστου 1944, σ. 59
ΗΛ. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ
25.000.000 δρχ. ή… 75 δράμια καλαμπόκι το ένα!
Την ίδια χρονιά στο Αγρίνιο, στις 14 Σεπτέμβρη του 1944, όταν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ μπαίνουν στην ελεύθερη από τους Γερμανούς πόλη και αναλαμβάνουν τη διοίκηση, αφαιρούν από την σφραγίδα του ταχυδρομείου το σύμβολο της μοναρχίας, το στέμμα, και σβήνουν τη λέξη «Βασίλειον». Παράλληλα τυπώνουν στα γραμματόσημα που βρίσκονται ήδη στην κυκλοφορία την επισήμανση ΕΑ* ή ΕΛΑΣ Αγρίνιο 14-ΙΧ-1944.Στην παρακάτω φωτογραφία βλέπουμε έναν φάκελο με τέτοια γραμματόσημα που έχει ταχυδρομηθεί κανονικά και φέρει σφραγίδες αποστολής και άφιξης. Τον παραθέτει στο αντί (τ. 54) ο Παύλος Πυλαρινός και προσθέτει: «Διακρίνουμε σφραγίδα αποστολής Αγρινίου με ημερομηνία 7 Οκτωβρίου ΄44 (…) Επίσης φέρει σφραγίδα αφίξεως 12 Οκτωβρίου του ΄44 (…) Μέχρι σήμερα [18/9/1976] μας είναι γνωστά τέτοια φάκελα ταχυδρομημένα από 7 Οκτωβρίου μέχρι 13 Νοεμβρίου».
Στα γραμματόσημα του φακέλου αναγράφονται:
5 εκατομ. (5.000) ΕΛΑΣ
5 εκατομ (15.000) ΕΛΑΣ
5 εκατομ. (25.000) ΕΛΑΣ
10 εκατομ. (25.000) ΕΑ
ΕΑ ή ΕΛΑΣ Αγρίνιο 14-ΙΧ-1944
5 εκατομ. (5.000) ΕΛΑΣ
5 εκατομ (15.000) ΕΛΑΣ
5 εκατομ. (25.000) ΕΛΑΣ
10 εκατομ. (25.000) ΕΑ
ΕΑ ή ΕΛΑΣ Αγρίνιο 14-ΙΧ-1944
Καταστροφή «των τοιούτων γραμματοσήμων δια λεπίδος ή καρφίδος»!
Τι απέγιναν τα γραμματόσημα του ΕΑΜ στη συνέχεια; Ο συντάκτης του αντί (τ. 80) γράφει σχετικά: «Η τύχη των γραμματοσήμων του ΕΑΜ υπήρξε η ίδια με κείνη της ΕΑΜικής Αντίστασης. Αφού οι «ελαστικής εθνικής συνείδησης» και οι απόντες της Αντίστασης δεν μπορούσαν ν’ αρνηθούν την ύπαρξή τους, δεν τους έμενε παρά να τα αναθεματίσουνε και κατά το δυνατόν να τα εξαφανίσουνε. Έτσι ο πρώτος κιόλας μεταπελευθερωτικός Υπουργός των Τ.Τ.Τ. (Ταχυδρομείων – Τηλεγραφείων – Τηλεφώνων) Α. Θεολογίτης αποφαινότανε στις 31/10/44 ότι: «τα γραμματόσημα ταύτα (είναι) …άκυρα», ενώ ο διάδοχός του –μετά τον Δεκέμβρη- Λ. Σακελλαρόπουλος υπερθεμάτιζε από καθ’ έδρας ότι τα γραμματόσημα του ΕΑΜ «εξεδόθησαν εν αγνοία της ταχυδρομικής υπηρεσίας» και ότι «υπό το κράτος της βίας εκυκλοφόρησαν εις διάφορα διαμερίσματα της χώρας». Και διέτασσε βέβαια την καταστροφή «των τοιούτων γραμματοσήμων δια λεπίδος ή καρφίδος»!Η λυσσαλέα επίθεση που εξαπολύθηκε από τις δυνάμεις της αντίδρασης σε ό,τι θυμίζει την τρισένδοξη ΕΑΜική Αντίσταση δεν κατάφερε βέβαια να εξαφανίσει από προσώπου γης τα γραμματόσημα του ΕΑΜ. Τις δεκαετίες που ακολούθησαν το καθεστώς της πολιτικής ανωμαλίας, των διωγμών και της μισαλλοδοξίας δεν μπόρεσε να σβήσει τα ίχνη της γιγάντιας συμβολής του λαού μας στον πόλεμο κατά του φασισμού, της κοινωνικής οργάνωσης της Ελεύθερης Ελλάδας στη ρότα της υπηρέτησης των λαϊκών αναγκών και συμφερόντων, της αντίστασης στην επέμβαση των δυνάμεων κατοχής του αγγλοαμερικάνικου ιμπεριαλισμού, και της τρίχρονης εποποιίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που ακολούθησε.
Τα γραμματόσημα του ΕΑΜ συμβολίζουν και σήμερα τις στιγμές λευτεριάς και ανάτασης που πρόλαβε να ζήσει ο λαός μας στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Μας υπενθυμίζουν πού μπορεί να φτάσει ένας λαός όταν αποφασίσει να γίνει κυρίαρχος και να πάρει τις τύχες του στα χέρια του.
* «Εθνική Αλληλεγγύη»: Απελευθερωτική οργάνωση με ενιαίο πανελλαδικό χαρακτήρα που οργάνωσε την Πρόνοια για τα θύματα της Κατοχής και πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στον αγωνιζόμενο λαό δημιουργώντας στην Ελεύθερη Ελλάδα, αλλά και σε κατεχόμενες περιοχές, παιδικά συσσίτια, παιδικούς σταθμούς, νοσοκομεία, φαρμακεία, ιατρεία κλπ. Ιδρύθηκε στις 28 Μάη του 1941. Είχε πάνω από τρία εκατομμύρια μέλη, και τα 2/3 από αυτά ήταν γυναίκες.
Σημείωση: Βασική πηγή των στοιχείων που αντλήθηκαν για το άρθρο είναι τα τεύχη 54 (συντάκτης: Παύλος Πυλαρινός – 18/9/1976) και 80 (συντάκτης: Ερανιστής – 17/9/1977) του περιοδικού αντί. Τα επίσημα ντοκουμέντα της ΠΕΕΑ μεταγράφηκαν από τα ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ (τόμος πρώτος και τόμος δεύτερος), των εκδόσεων Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1981.
Γράφει ο Οικοδόμος ΑΤΕΧΝΩΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου